سوره حج، سورهای است سرشار از دغدغههای اجتماعی، تشکیلاتی و تمدنی؛ سورهای مدنی که در میانه کشاکش تکوین جامعه اسلامی در مدینه نازل شده و همچون نقشه راهی جامع، ساختارهای کلیدی حیات دینی و جمعی امت را ترسیم میکند. دوره «مقصود و مقصد» با تدبر در آیات این سوره شریف، پنجرهای نو به ما میگشاید؛ از تبیین هولانگیز قیامت گرفته تا اذن مقاتله برای دفاع از مظلوم، از بیان نقش کعبه در وحدت امت تا شاکلهبندی مناسک تمدنساز اسلام.
استاد امینیخواه، با نگاهی تحلیلی و روشمند، هر آیه را در پیوند با بافت تاریخی، اجتماعی و امروزین آن میکاود و نشان میدهد که چگونه مفاهیم کلیدی چون «امت»، «نصرت»، «تقنین»، و «مناسک»، نهفقط مفاهیمی اعتقادی، بلکه ساختارهایی بنیادین برای حیات فردی و اجتماعی مؤمناناند. این دوره، فرصتی است برای فهم نقش انسان مؤمن در تحقق ربوبیت الهی در زمین.
دوره «مقصود و مقصد» به دنبال آن است که مخاطب را از سطح فهم شخصی آیات قرآن فراتر برده و به نگرشی تمدنی و ساختاری نسبت به مفاهیم قرآنی برساند. این دوره، نیاز کسانی را پاسخ میدهد که در جستجوی درکی عمیق از نسبت ایمان و مسئولیت اجتماعی، جایگاه امت در تحقق وعدههای الهی، و راهبردهای قرآنی مقابله با ظلم و نابرابری هستند.
جوانان مؤمنی که به دنبال فهم دقیقتری از نسبت آیات قرآن با مسائل اجتماعی امروز هستند.
دانشپژوهانی که دغدغه تأسیس تمدن اسلامی و نقش امت در آن را دارند.
فعالان فرهنگی و دینی که در جستجوی رویکردی قرآنی برای فعالیتهای تمدنیاند.
مربیان و اساتیدی که نیاز به محتوای دقیق و ساختاریافته در موضوع جهاد، امت، و مناسک اسلامی دارند.
علاقهمندان به تفسیر موضوعی و روشمند آیات قرآن با رویکرد کاربردی و جامعهمحور.
پس از گذراندن این دوره، مخاطب به درکی عمیق از جایگاه مناسک در ساخت امت، فلسفه دفاع در قرآن، و چگونگی تحقق نصرت الهی از طریق اراده جمعی امت اسلامی دست مییابد. او قادر خواهد بود نسبت میان مفاهیمی چون ربوبیت، توحید اجتماعی، نصرت مظلوم، و تمدنسازی را بر پایه آیات سوره حج تحلیل کرده و آن را در مسائل روز جامعه خود تطبیق دهد. همچنین، نگاه مخاطب به قرآن، از سطح انفرادی به سطح تمدنی ارتقا خواهد یافت.
جایگاه سوره حج در میان سورههای مدنی و دغدغههای اجتماعی آن
آیات قیامت و تأثیر روانی و تربیتی آنها بر جامعه
مراحل خلقت انسان در قرآن و پیوند آن با معاد
فلسفه اذن مقاتله و جهاد دفاعی
اخراج به غیر حق و تحلیل سنتهای ظلمستیز
مفهوم امت، مناسک و نقش کعبه در شکلگیری هویت جمعی
نصرت الهی و مسئولیت امت در تحقق آن
قدرت ربوبی در تسخیر عالم برای رشد انسان
آنچه این دوره را متمایز میکند، رویکرد ساختاری، منسجم و تمدنی در تفسیر سورهای است که معمولاً تنها با مناسک حج شناخته میشود. استاد امینیخواه با بهرهگیری از تحلیلهای اجتماعی، تاریخی و تفسیری، نشان میدهد که سوره حج نه یک متن آیینی، بلکه سندی تمدنساز است. جلسات دوره با لحن گفتوگومحور، تحلیلمحور و متصل به مسائل امروز امت اسلامی طراحی شدهاند و هر آیه بهمثابه حلقهای در زنجیرهای از ساخت امت اسلامی تبیین میشود. این سبک، فرصت فهم تازهای از آیات آشنا را فراهم میسازد.
نفرات برتر