بررسی تطبیقی نظریات رسانه بر وقایع 1401
در جهانی که مرز میان واقعیت و بازنمایی روزبه‌روز کمرنگ‌تر می‌شود، شناخت سازوکارهای رسانه دیگر یک انتخاب نیست، بلکه ضرورتی است برای حفظ هویت، تفکر و انسجام فرهنگی. دوره‌ی بررسی تطبیقی نظریات رسانه بر وقایع ۱۴۰۱ با تدریس محمدصادق جهانبخش، تلاشی است برای بازخوانی عالمانه‌ی یکی از پرچالش‌ترین مقاطع رسانه‌ای ایران معاصر و درک ریشه‌های فکری و نظری رخدادهایی که در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ رقم خورد. این دوره با زبانی علمی و تحلیلی، مخاطب را از سطح برداشت‌های سطحی از رسانه فراتر برده و او را در مسیر فهم عمیق‌تر از «چگونگی اثرگذاری رسانه‌ها بر ادراک جمعی» قرار می‌دهد.
در این مسیر، استاد جهانبخش با بهره‌گیری از نظریات بنیادین ارتباطات همچون نظریه کاشت گربنر، برجسته‌سازی، مارپیچ سکوت، یادگیری اجتماعی، فرهنگ توده‌ای و تزریق پیام، سازوکارهای شکل‌گیری ذهن جمعی و کنش اجتماعی را در بستر رسانه‌های نوین تحلیل می‌کند. بررسی موردی حوادث اجتماعی ۱۴۰۱ و واکنش‌های رسانه‌ای داخلی و بین‌المللی، بستر عملی این تحلیل را تشکیل می‌دهد. دوره حاضر نه صرفاً یک آموزش نظری، بلکه تجربه‌ای پژوهش‌محور است برای کسانی که می‌خواهند با نگاهی دقیق‌تر، عمیق‌تر و مسئولانه‌تر نسبت به رسانه و تأثیرات آن در جامعه امروز ایران بیندیشند.
اهداف کاربردی
هدف اصلی این دوره، توانمندسازی شرکت‌کنندگان در شناخت، تحلیل و واکاوی علمی پیام‌ها و عملیات رسانه‌ای است. در فضای پیچیده‌ای که رسانه‌ها با بهره‌گیری از نظریه‌های کلاسیک و تکنیک‌های روان‌شناختی بر ادراک عمومی اثر می‌گذارند، ضرورت دارد نخبگان فرهنگی، مدیران، معلمان و دانشجویان بتوانند با نگاهی انتقادی، رفتار رسانه‌ای جامعه را بخوانند و تبیین کنند. این دوره نیاز اساسی جامعه امروز را در سه حوزه پاسخ می‌دهد:
نخست، کمک به درک چرایی و چگونگی شکل‌گیری رفتارهای جمعی در پی رویدادهای رسانه‌ای؛ دوم، آموزش تکنیک‌های تشخیص تحریف، برجسته‌سازی و جهت‌دهی خبری در شبکه‌های اجتماعی؛ و سوم، تقویت سواد رسانه‌ای و تفکر انتقادی برای پیشگیری از تأثیرپذیری هیجانی از جریان‌های خبری. شرکت‌کننده در پایان دوره می‌تواند با اتکا به چارچوب‌های نظری ارتباطات، نه‌تنها تحلیلگر هوشمند رویدادها باشد، بلکه راهبردهای فرهنگی برای بازسازی اعتماد و گفت‌وگوی اجتماعی نیز طراحی کند.
مخاطبان دوره
معلمان، اساتید دانشگاه و پژوهشگران حوزه علوم اجتماعی و ارتباطات
فعالان فرهنگی، رسانه‌ای و مدیران روابط عمومی
کارشناسان آموزش و پرورش و برنامه‌ریزان فرهنگی
طلاب و دانشجویان علاقه‌مند به مطالعات فرهنگی و رسانه
تحلیلگران و خبرنگاران حرفه‌ای حوزه رسانه
مدیران فرهنگی و تصمیم‌گیران عرصه فضای مجازی
مربیان مهارت‌های تفکر نقاد و سواد رسانه‌ای
تمامی علاقه‌مندان به فهم علمی پدیده‌های ارتباطی معاصر
دستاوردهای یادگیری دوره
پس از گذراندن این دوره، شرکت‌کنندگان به توانمندی‌های تحلیلی و نظری گسترده‌ای دست خواهند یافت. آنان خواهند آموخت که چگونه با استفاده از نظریه‌های علمی ارتباطات، تحولات اجتماعی و رسانه‌ای کشور را در قالبی نظام‌مند تبیین کنند. فراگیران درک می‌کنند که مفاهیمی چون برجسته‌سازی، کاشت، مارپیچ سکوت و گروه‌گرایی صرفاً اصطلاحات دانشگاهی نیستند، بلکه در رخدادهای واقعی نقش مستقیم دارند. در پایان، شرکت‌کننده قادر خواهد بود بین «پیام رسانه» و «اثر اجتماعی» تمایز قائل شود، رفتار مخاطبان را در بستر شبکه‌های اجتماعی تحلیل کند، و به سطحی از سواد رسانه‌ای انتقادی و بازسازی فرهنگی برسد که لازمه‌ی مدیریت افکار عمومی در عصر ارتباطات است.
چه چیزی می‌آموزید؟
درک عمیق از نظریه‌های کلیدی ارتباطات شامل کاشت، برجسته‌سازی، تزریق پیام، یادگیری اجتماعی و مارپیچ سکوت
تحلیل ساختار عملیات رسانه‌ای در وقایع ۱۴۰۱ با رویکرد تطبیقی
شناسایی مکانیسم‌های تأثیرگذاری روان‌شناختی رسانه‌ها بر مخاطب و جامعه
مهارت در تشخیص سوگیری‌ها و تحریف‌های خبری در شبکه‌های اجتماعی
شناخت روند قطبی‌سازی فرهنگی و گروه‌گرایی رسانه‌ای در ایران
آشنایی با فرایند عادی‌سازی خشونت و ترویج هیجان جمعی از منظر نظریه یادگیری اجتماعی
کسب توان تحلیل و طراحی راهبردهای فرهنگی برای بازسازی اعتماد اجتماعی
تقویت تفکر نقاد و سواد رسانه‌ای کاربردی برای مواجهه فعال با پیام‌ها
وجه تمایز دوره
وجه تمایز اساسی دوره‌ی «بررسی تطبیقی نظریات رسانه بر وقایع ۱۴۰۱» در سه محور اصلی نهفته است: رویکرد علمی ـ تحلیلی، مطالعه موردی واقعی و زبان آموزشی تعاملی. این دوره برخلاف دوره‌های متعارف سواد رسانه‌ای که صرفاً به هشدارهای عمومی بسنده می‌کنند، بر تحلیل تطبیقی نظریه‌ها در میدان واقعی جامعه ایران متمرکز است.
محمدصادق جهانبخش با بهره‌گیری از ترکیب منحصر‌به‌فردی از پژوهش دانشگاهی و تجربه عملی در حوزه رسانه، محتوایی را ارائه می‌دهد که هم به لحاظ علمی مستند و هم از منظر کاربردی کاملاً ملموس است. هر جلسه با یک مسئله‌ی واقعی آغاز می‌شود و سپس با رجوع به نظریه‌های ارتباطی تبیین می‌گردد تا شرکت‌کننده به شکل گام‌به‌گام روند تحلیل رسانه‌ای را تجربه کند.
شیوه تدریس این دوره مبتنی بر تعامل تحلیلی و گفت‌وگومحور است؛ به‌گونه‌ای که مخاطب نه‌تنها شنونده، بلکه مشارکت‌کننده در فرایند شناخت می‌شود. استاد با طرح پرسش‌های راهبردی، فراگیران را به سمت کشف رابطه‌ی میان نظریه و واقعیت هدایت می‌کند. به عنوان مثال، در جلسات نخست، مفهوم «غافلگیری رسانه‌ای» با رویکردی تطبیقی میان نظریه کاشت و فرهنگ توده‌ای بررسی می‌شود تا نشان داده شود چگونه انباشت پیام‌های رسانه‌ای طی سال‌ها می‌تواند به شکل‌گیری واقعیت ذهنی جدیدی در جامعه بینجامد.
در ادامه، تحلیل پدیده برجسته‌سازی در واقعه فوت مهسا امینی و واکنش جهانی به آن، فرصتی برای فهم عملی نظریه‌های مارپیچ سکوت، جریان دو‌مرحله‌ای ارتباط و گروه‌اندیشی فراهم می‌کند. این مطالعه موردی نشان می‌دهد که چگونه رسانه‌ها می‌توانند از طریق بزرگ‌نمایی، جهت‌دهی و حذف صداهای مخالف، «توهم اکثریت» ایجاد کرده و از دل اقلیت رسانه‌دار، اکثریت نمایشی بسازند.
در جلسات پایانی، بحث به نظریه تزریقی و یادگیری اجتماعی می‌رسد؛ جایی که مدرس با تحلیل نمونه‌های عینی از خشونت‌های خیابانی و کشته‌سازی‌های رسانه‌ای، مفهوم «عادی‌سازی خشونت» را با مصادیق واقعی تطبیق می‌دهد.
از نظر ساختار، دوره به‌صورت چهار نشست آموزشی پیوسته طراحی شده است که هر یک از آنها به یکی از مراحل شناخت و واکاوی رسانه اختصاص دارد:
نشست نخست: غافلگیری ارتباطی و پیدایش بحران سواد رسانه‌ای
نشست دوم: سازوکار برجسته‌سازی و شکل‌گیری افکار جمعی
نشست سوم: تزریق پیام، آینده‌سازی رسانه‌ای و عادی‌سازی خشونت
نشست چهارم: بازسازی فرهنگی و طراحی راهبرد سواد انتقادی
علاوه بر مباحث نظری، استاد جهانبخش از نمونه‌های واقعی، اسلایدهای تحلیلی و بررسی روایت‌های رسانه‌ای استفاده می‌کند تا شرکت‌کنندگان بتوانند الگوهای عملیات رسانه‌ای را در سطح مصداقی شناسایی کنند. این روش، پیوند میان «دانش نظری» و «کاربست عملی» را برقرار می‌سازد و یادگیری را از حالت صرفاً دانشی به مهارت تحلیلی تبدیل می‌کند.
از دیگر وجوه تمایز این دوره، توجه به بازسازی فرهنگی پس از بحران رسانه‌ای است. استاد با نگاهی انتقادی و در عین حال امیدبخش، مسیر عبور از جامعه‌ی هیجانی و بازگشت به گفت‌وگوی عقلانی را تبیین می‌کند. در این بخش، مفاهیمی چون تفکر نقاد، سواد انتقادی، گفت‌وگوی اجتماعی و بازسازی اعتماد عمومی محور قرار می‌گیرند. هدف نهایی دوره، تربیت نسلی از تحلیلگران و فعالان فرهنگی است که بتوانند نه‌تنها در برابر عملیات رسانه‌ای مقاومت کنند، بلکه در ساختن روایت‌های اصیل و امیدآفرین نیز نقش‌آفرینی داشته باشند.
در مجموع، دوره‌ی بررسی تطبیقی نظریات رسانه بر وقایع ۱۴۰۱ با تلفیق دانش نظری و تجربه میدانی، نگاهی تازه به فهم رسانه در ایران امروز ارائه می‌دهد. این دوره نه‌تنها به پرسش «رسانه چگونه بر ما اثر می‌گذارد» پاسخ می‌دهد، بلکه با زبانی پژوهش‌محور و بومی، به پرسش مهم‌تر می‌پردازد: ما چگونه می‌توانیم اثر رسانه را بشناسیم، تحلیل کنیم و تغییر دهیم.
دوره های مرتبط
اطلاعات
محمدصادق جهانبخش
محمدصادق جهانبخش
نفرات برتر
