فرزند و رسانه (مهارتهای ارتباط صحیح فرزند با رسانه)

در روزگاری که رسانه‌ها در نقش مربی دوم و گاه مربی اصلی فرزندان ما ظاهر شده‌اند، تربیت فرزند به دانشی نو و ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است. هر روز هزاران تصویر، پیام و داستان از تلویزیون، تلفن همراه و بازی‌های دیجیتال بر ذهن و دل کودکان اثر می‌گذارد و شیوه نگرش آنان به خود، خانواده و جهان را شکل می‌دهد. والدینی که در این میدان بی‌قانون تنها نظاره‌گر باشند، به تدریج اقتدار تربیتی خود را از دست خواهند داد. دوره‌ی «فرزند و رسانه (مهارت‌های ارتباط صحیح فرزند با رسانه)» با تدریس استاد محسن پوراحمد خمینی پاسخی علمی، تربیتی و کاربردی به این دغدغه است؛ دوره‌ای که با زبان ساده، روایت‌های واقعی، و نگاهی تلفیقی از دین، روان‌شناسی و تجربه‌ی زیسته، والدین را به درکی تازه از نقش خود در برابر رسانه می‌رساند.

در این دوره، رسانه نه دشمنی حذف‌شدنی بلکه ابزاری قدرتمند معرفی می‌شود که اگر درست شناخته و مدیریت شود، می‌تواند به رشد اخلاقی، فکری و عاطفی فرزند کمک کند. شرکت‌کنندگان با شیوه‌ی استفاده‌ی آگاهانه از تلویزیون، بازی‌های کامپیوتری، تبلت و فضای مجازی آشنا می‌شوند، یاد می‌گیرند چگونه برای مصرف رسانه در خانه قانون بگذارند، و درمی‌یابند که تربیت رسانه‌ای در واقع نوعی تربیت بصری، گفتاری و رفتاری است. استاد پوراحمد با زبانی صمیمی و در عین حال دقیق، نشان می‌دهد که چگونه می‌توان بدون افراط و تفریط، رسانه را از تهدید به فرصت تبدیل کرد و فرزندان را در دنیای دیجیتال امروز، سالم، باایمان و متعادل پرورش داد.

اهداف کاربردی

دوره‌ی فرزند و رسانه با هدف پاسخ‌گویی به نیازهای واقعی خانواده‌های امروزی طراحی شده است. نخستین هدف آن، توانمندسازی والدین در مدیریت هوشمندانه‌ی رسانه‌های خانگی است؛ اینکه پدر و مادر بدانند چگونه زمان استفاده از تلویزیون یا تلفن همراه را تنظیم کنند، چه محتوایی را مجاز یا نامناسب بدانند و چگونه میان سرگرمی و تربیت مرز روشنی بکشند. دومین هدف، تقویت بینش والدین نسبت به اثرات روانی و تربیتی تصاویر و پیام‌های رسانه‌ای است. والدین درمی‌یابند که بخش عمده‌ای از یادگیری کودک از طریق دیدن رخ می‌دهد و هر تصویر نادرست می‌تواند ارزش‌ها و الگوهای اخلاقی را تغییر دهد. سومین هدف دوره، احیای ارتباط عاطفی والد و فرزند است. در جهانی که صفحه‌نمایش جای گفت‌وگو را گرفته است، والدین می‌آموزند چگونه حضور خود را به عنوان مربی و الگوی اصلی فرزند بازیابند. افزون بر این، دوره مهارت‌های عملی چون قانون‌گذاری خانوادگی، گفت‌وگوی مؤثر درباره رسانه، تحلیل محتوای برنامه‌های کودک، و جایگزین‌سازی فعالیت‌های سالم با مصرف بی‌رویه‌ی رسانه را آموزش می‌دهد.

مخاطبان دوره

والدینی که نگران تأثیر تلویزیون، بازی‌های دیجیتال و شبکه‌های مجازی بر تربیت فرزند خود هستند.
مشاوران خانواده، مربیان مهدکودک و معلمان ابتدایی که با مسائل رفتاری کودکان درگیرند.
فعالان فرهنگی و مربیان تربیتی که در حوزه‌ی رسانه و تربیت کار می‌کنند.
نوجوانان و جوانانی که می‌خواهند در آینده والدینی آگاه و مسئول در برابر فناوری باشند.
خانواده‌هایی که به دنبال الگوی اسلامی ـ ایرانی در استفاده از رسانه هستند.

دستاوردهای یادگیری دوره

شرکت در دوره‌ی فرزند و رسانه (مهارت‌های ارتباط صحیح فرزند با رسانه) والدین را از مخاطبانی ناآگاه به مدیرانی تربیت‌گر تبدیل می‌کند. فراگیر پس از گذراندن این دوره، می‌تواند رفتار رسانه‌ای فرزندش را تحلیل و مدیریت کند، برنامه‌های مناسب را تشخیص دهد، برای زمان استفاده از وسایل دیجیتال قانون وضع کند و با آرامش و منطق، تعارض‌های خانوادگی ناشی از رسانه را حل نماید. او می‌آموزد که رسانه را حذف نکند بلکه آن را در خدمت رشد کودک درآورد. از سوی دیگر، والدین به درک عمیق‌تری از اثرات عاطفی و اخلاقی تصاویر می‌رسند و خواهند دانست که چگونه «نگاه»، «کلام» و «الگوی رفتاری» آنان بر ذهن و دل کودک تأثیر مستقیم دارد. نتیجه‌ی این یادگیری، خانواده‌ای است که رسانه را می‌شناسد، آن را کنترل می‌کند و اجازه نمی‌دهد رسانه جای محبت، گفت‌وگو و تربیت را بگیرد.

چه چیزی می‌آموزید؟

اصول مدیریت زمان مصرف رسانه در خانه و تعیین قوانین خانوادگی.
روش‌های انتخاب محتوای متناسب با سن کودک در تلویزیون، انیمیشن و بازی.
تحلیل علمی اثرات دیداری و شنیداری رسانه بر رشد شناختی و عاطفی کودک.
مهارت نظارت فعال والدین بر بازی‌ها و فعالیت‌های آنلاین فرزندان.
شیوه‌ی تقویت ارتباط عاطفی و کلامی میان والدین و کودک به جای وابستگی رسانه‌ای.
آشنایی با آسیب‌های جسمی و روانی استفاده‌ی بی‌رویه از رسانه (کم‌تحرکی، پرخاشگری، بی‌خوابی و افت تمرکز).
راهکارهای بازگرداندن دوران کودکی ازدست‌رفته و ایجاد تعادل میان بازی واقعی و دنیای مجازی.
درک مفهوم تربیت بصری و اخلاقی و نقش والدین در شکل‌دهی به نگاه و ارزش‌های کودک.

وجه تمایز دوره

آنچه دوره‌ی فرزند و رسانه (مهارت‌های ارتباط صحیح فرزند با رسانه) را از دیگر دوره‌های مشابه متمایز می‌سازد، ترکیب عمیق بین تجربه، دین و روان‌شناسی است. استاد محسن پوراحمد خمینی نه‌تنها از منظر علمی، بلکه با نگاه یک مشاور خانواده‌ی میدانی و یک پدر دغدغه‌مند سخن می‌گوید. سخنان او مبتنی بر واقعیت‌های زندگی امروز ایرانی است، جایی که خانواده‌ها میان سنت و فناوری گرفتارند. سبک تدریس استاد گفت‌وگومحور، قصه‌محور و بر پایه‌ی تحلیل‌های موردی از خانواده‌های واقعی است؛ هر جلسه با یک روایت واقعی آغاز و با جمع‌بندی تربیتی پایان می‌یابد.

در این دوره، رویکرد افراطی یا سلبی نسبت به رسانه‌ها رد می‌شود؛ رسانه نه «دشمن» بلکه «میدان آزمون تربیتی» تلقی می‌شود. استاد پوراحمد تأکید می‌کند که حذف رسانه ممکن نیست، اما می‌توان با آگاهی و قانون، آن را مهار کرد. او با استناد به احادیث و آموزه‌های دینی، رابطه‌ی میان چشم، دل و رفتار را تبیین می‌کند و نشان می‌دهد چگونه «نگاه» می‌تواند مقدمه‌ی تغییر اخلاق و سبک زندگی باشد. منابع و مثال‌های او از متن زندگی ایرانی گرفته شده‌اند: از عادت تماشای سریال‌های شبانه و وابستگی مادران به برنامه‌های تلویزیونی تا بازی‌های رایانه‌ای خشن و تقلید کودکان از صحنه‌های نامناسب.

ساختار دوره بر شش محور پی‌درپی بنا شده است:
در سه جلسه‌ی نخست، مبانی نظری تربیت رسانه‌ای، اثر تصویر و تحلیل اعتیاد رسانه‌ای مطرح می‌شود؛ سپس در سه جلسه‌ی پایانی، پیامدهای جسمی، روانی و اجتماعی رسانه و راهکارهای عملی برای مدیریت آن آموزش داده می‌شود. در هر مرحله، شرکت‌کننده نه‌تنها دانش می‌آموزد بلکه به خودآگاهی تربیتی می‌رسد و می‌تواند دانسته‌هایش را در خانواده پیاده کند.

تعامل با مخاطب در این دوره بسیار زنده و واقعی است؛ استاد با زبان ساده اما استدلالی، شنونده را وارد گفت‌وگو می‌کند و از او می‌خواهد به زندگی خود نگاه کند. او مثال می‌زند، سؤال می‌پرسد و گاه با طنز یا تلنگر، ذهن والدین را بیدار می‌کند. در نهایت، این دوره با زبانی صمیمی اما علمی، والدین را از مرحله‌ی نگرانی و ناتوانی، به مرحله‌ی خودآگاهی، مهارت و اقتدار تربیتی می‌رساند.

به این ترتیب، «فرزند و رسانه» نه تنها یک دوره‌ی آموزشی بلکه یک نقشه‌ی تربیت خانواده در عصر دیجیتال است؛ دوره‌ای که والدین را به یاد می‌آورد اگر آنان رسانه را مدیریت نکنند، رسانه فرزندشان را مدیریت خواهد کرد.