در این جلسه، ابتدا جایگاه گناهان کبیره در منظومه تربیتی اسلام تبیین می‌شود. سپس تمرکز بر گناهانی قرار می‌گیرد که به نحوی با آبرو و حرمت اجتماعی مؤمن در ارتباط‌اند، از جمله غیبت، تهمت و استهزاء. استاد با طرح دغدغه‌هایی از بزرگان اخلاق، به‌ویژه توصیه‌های تأکیدآمیز علمای تهذیب نفس در آغاز مسیر سلوک عملی، بر پرهیز از گناهان زبانی و اجتماعی تأکید می‌ورزد.

گناهان آبروبَر در نگاه اخلاقی

نجات آبرو

در این جلسه، استاد با بررسی نسبت انسان با مالکیت خداوند بر جان و آبرو، پرسش بنیادینی را مطرح می‌کند: آیا انسان حق دارد از آبروی خود همانند اموال شخصی‌اش بهره‌برداری کند؟ با استناد به روایات و تحلیل معرفتی مفهوم آبرو، روشن می‌شود که آبروی انسان نیز همانند جان و مال، امانتی الهی است.

آبرو، امانت الهی بر گردن انسان

در این جلسه، استاد با نگاهی آسیب‌شناسانه، پدیده نادیده‌گرفته‌شدن آبرو در فضای مذهبی را به نقد می‌کشد. به‌رغم آنکه دینداران نسبت به مال و جان خود حساسیت بالایی دارند، در مواجهه با آبرو، نوعی تساهل فرهنگی مشاهده می‌شود. آثار این غفلت در تضعیف روابط ایمانی بررسی می‌شود.

فراموشی آبرو در فرهنگ مذهبی

مقدمه

در این جلسه، تعریف استهزاء و تمسخر از دیدگاه قرآن و روایات ارائه می‌شود. تفاوت آن با طنز مشروع، انتقاد دلسوزانه، و شوخی مأنوس تبیین شده و ابزارهای مختلف تمسخر همچون کنایه، اشاره، تقلید و خنده گروهی بررسی می‌گردد.

تمایز تمسخر از طنز در نگاه شرع

در این جلسه، انواع استهزاء در گفتار و رفتار، مانند تقلید لهجه، اشاره تحقیرآمیز، تکرار صفات ظاهری و بهره‌گیری از فضای مجازی در تمسخر دیگران، به تفصیل بررسی می‌شود. همچنین، تفاوت تمسخر مؤمن و غیر مؤمن و جایگاه نهی از منکر در برخورد با این پدیده مطرح می‌شود.

مصادیق استهزاء و حکم شرعی آن

استهزاء و سخریه

این جلسه با تعریف مفهومی «سب»، «طعنه»، «شتم» و «لعن» آغاز می‌شود و تفاوت‌های دقیق آن‌ها در منابع دینی و فقهی روشن می‌گردد. استاد با بررسی معنای لغوی و استعمالات قرآنی این واژگان، جایگاه آن‌ها را در نظام اخلاق اسلامی تبیین می‌کند. همچنین با تحلیل روان‌شناختی، منشأ چنین رفتارهایی چون کینه، خودبرتربینی، خشم ناپایدار و تربیت معیوب اجتماعی توضیح داده می‌شود. در پایان، نمونه‌هایی از سبک سخن گفتن اهل‌بیت (علیهم‌السلام) در مواجهه با مخالفان، به عنوان الگویی اخلاقی ارائه می‌شود.

چیستی سب، طعن و فحش در نگاه دینی

در این جلسه، استاد با بهره‌گیری از روایات و تجربه‌های عینی، به بررسی دقیق مصادیق «سب»، «طعنه»، «فحش» و «ناسزا» در تعاملات روزمره می‌پردازد. مواردی مانند استهزاء از ظاهر، نسبت‌های خانوادگی، تحقیر تحصیلات، توهین به لهجه و قومیت، و حتی به‌کار بردن القاب ناپسند، به عنوان مصادیق عملی مورد تحلیل قرار می‌گیرند. همچنین، نقش رسانه‌ها و فضای مجازی در گسترش فرهنگ فحاشی مورد نقد قرار می‌گیرد. هدف این جلسه، ارتقاء حساسیت اخلاقی نسبت به زبان تحقیرگر و آسیب‌های آن بر کرامت انسانی است.

مصادیق سب و فحاشی در روابط اجتماعی

در این جلسه، استاد به بررسی آثار دینی و فقهی سب و لعن می‌پردازد. احکام شرعی مربوط به سب مؤمن، پدر و مادر، بزرگان دین، و حتی دشمنان اهل‌بیت از منظر منابع فقهی تشریح می‌شود. همچنین، خطرات معنوی این گناهان زبانی مانند قطع ولایت، حبط اعمال، و خشم الهی بر اهل سب و لعن، با استناد به روایات اهل‌بیت (علیهم‌السلام) بررسی می‌شود. استاد در پایان، مرز ظریف میان «نهی از منکر»، «بیان واقعیت»، و «سب» را تبیین می‌کند و راه‌های اصلاح زبانی را پیشنهاد می‌دهد.

آثار معنوی و احکام شرعی سب و لعن

سب و طعن

در این جلسه، استاد به تعریف «ذلت» و تفاوت آن با تواضع پرداخته و با استناد به آیات و روایات، بر لزوم حفظ عزت مؤمن در برابر تحقیر نفس تأکید می‌کند. نمونه‌هایی از رفتارهایی چون درخواست نابجا، قرض‌خواهی بی‌ضابطه، و تقاضای کمک در حد توهین، به عنوان مصادیق ذلت بررسی می‌شوند.

حرمت ذلت نفس در سلوک مؤمنانه

این جلسه به نهی صریح شارع از تحقیر دیگران می‌پردازد. مصادیقی مانند فحش، لعن، طعنه، توهین مستقیم و غیرمستقیم، در گفتار و رفتار تحلیل می‌شوند. همچنین، پیامدهای اخروی این گناه، همچون محرومیت از ولایت الهی و آسیب به کرامت دینی، مورد تأکید قرار می‌گیرد.

گناه سبک‌کردن دیگران و آثار آن

در این جلسه، استاد مرز میان بیان خطاهای دیگران و سبک‌کردن آنان را روشن می‌سازد. چگونگی اجرای امر به معروف بدون تحقیر، نقش زبان و رفتار در حفظ حرمت مؤمن، و مرزهای پذیرش شوخی و انتقاد در روابط اجتماعی مذهبی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

مرزهای کرامت مؤمن در مواجهه‌های اجتماعی

ذلیل و سبک کردن مومن

در این جلسه، استاد به حرمت افشای عیوب مؤمن، سرزنش خطاهای گذشته، تحقیر در جمع و جمع‌کردن آتو برای تضعیف دیگران می‌پردازد. با تکیه بر روایات و حکایات اخلاقی، آثار معنوی این گناه همچون سلب ولایت الهی بررسی می‌شود. همچنین، تفاوت نقد سازنده با رسواسازی و وظیفه‌ی اصلاح پنهانی خطاها مورد تأکید قرار می‌گیرد.

گناه کبیره‌ی رسواسازی و سرزنش

سرزنش و رسوا نمودن مومن

در این جلسه، با تحلیل حب نفس و خودبرترپنداری به عنوان ریشه روان‌شناختی غیبت، تعریف دقیق این گناه از منظر فقهی و اخلاقی ارائه می‌شود. ویژگی کلیدی غیبت، بیان عیب پنهانی دیگری با نیت مذمت است، و همین نکته مرز آن را از نقد و بیان خیرخواهانه متمایز می‌کند.

تعریف جامع غیبت و ریشه‌های درونی آن

در این جلسه، انواع عیوب مشمول غیبت به‌تفصیل بررسی می‌شود: عیوب دینی، دنیوی، اخلاقی، رفتاری، گفتاری و جسمانی. همچنین، بحث درباره غیبت مربوط به متعلقات فرد (مانند لباس، خانه، کتاب) و نیت تحقیرگر پشت آن، مورد تحلیل قرار می‌گیرد.

اقسام غیبت و انواع عیوب پنهان

این جلسه به مسئولیت اخلاقی و شرعی فرد در مواجهه با غیبت می‌پردازد: ترک شنیدن غیبت، نهی از منکر، ترک مجالسی که احتمال غیبت در آن بالاست، و دقت در نیت و لحن هنگام توصیف دیگران. تفاوت‌های ظریف بین غیبت، نصیحت، نقد، مشورت و افشای فساد بررسی می‌شود.

وظیفه مؤمن در برابر غیبت

در این جلسه، مواردی که استثنائاً غیبت جایز یا حتی واجب می‌شود، از منظر فقهی بررسی می‌گردد؛ از جمله در مقام شکایت، مشورت، شهادت، نهی از منکر و دفع ظلم. تحلیل تمایز غیبت از موارد مشابه، به‌ویژه در فضاهای خانوادگی و اجتماعی، مورد توجه قرار گرفته است.

استثنائات و مرزهای دقیق غیبت

غیبت

در این جلسه، مفهوم بهتان با تمایز آن از غیبت و افترا بررسی می‌شود. با روایات و مثال‌های روشن، انواع بهتان شامل نسبت دادن ناروا به خدا، اهل‌بیت، مردم و غیرمسلمانان معرفی می‌شود و آثار ویران‌گر آن بر آبرو و ایمان انسان توضیح داده می‌شود.

بهتان؛ گناهی با چند چهره

این جلسه به بررسی ریشه‌های روانی، اجتماعی و شناختی تهمت می‌پردازد؛ مانند سوءظن، حسادت، تعصب یا قضاوت عجولانه. همچنین راه‌های پیشگیری از افتادن در معرض تهمت و روش صحیح پاسخ‌گویی به آن با مثال‌های تاریخی ارائه می‌شود.

عوامل پیدایش تهمت

در این جلسه، پیامدهای دنیوی و اخروی تهمت با استناد به آیات، روایات و قوانین جمهوری اسلامی بررسی می‌شود. از نابودی ایمان تا مجازات‌های قانونی و فروپاشی اعتماد اجتماعی. همچنین، راهکارهای توبه و اعاده حیثیت بیان می‌شود.

عواقب تهمت و راه جبران

تهمت

آیا انسان حق دارد با زبانش، آبروی دیگری را لکه&zwnj;دار کند؟ مرز میان نقد دلسوزانه و تخریب شخصیت کجاست؟ چرا بزرگان اخلاق، گناهان زبانی را نخستین پله&zwnj;ی تهذیب می&zwnj;دانند؟ دوره &laquo;نجات آبرو&raquo; تلاش می&zwnj;کند با تمرکز بر گناهانی چون غیبت، تهمت، استهزاء، فحاشی و سبک&zwnj;کردن مؤمن، نگاهی تربیتی، معرفتی و فقهی به این آسیب&zwnj;های اخلاقی بیفکند. در این دوره، با بهره&zwnj;گیری از آیات، روایات و تحلیل&zwnj;های دقیق روان&zwnj;شناختی و فرهنگی، به واکاوی ریشه&zwnj;ها، مصادیق و آثار این گناهان پرداخته می&zwnj;شود. این دوره حاصل تدریس حجت&zwnj;الاسلام فاطمی است و مخاطب را از مرز مفاهیم کلی به عمق تمایزهای دقیق سلوکی، فقهی و اجتماعی می&zwnj;برد.
اهداف کاربردی
این دوره با هدف درمان یکی از جدی&zwnj;ترین آفات معنوی در فضای دینداری طراحی شده است: گناهانی که در پوشش صمیمیت، صراحت یا غیرت دینی، آبروی دیگران را هدف قرار می&zwnj;دهند. شرکت&zwnj;کننده در این دوره می&zwnj;آموزد چگونه زبان خود را تربیت کند، چگونه در مواجهه با خطاهای دیگران مرز حرمت و نقد را رعایت کند، و چگونه بر وسوسه&zwnj;های رایج در گفت&zwnj;وگوهای روزمره برای تخریب دیگران غلبه نماید.
مخاطبان دوره
دانشجویان و طلابی که به دنبال نگاه معرفتی و دقیق&zwnj;تری به گناهان زبانی&zwnj;اند. فعالان فرهنگی و رسانه&zwnj;ای که با زبان، قلم و تصویر سر و کار دارند. خانواده&zwnj;ها و والدینی که در پی تربیت اخلاقی اعضای خانواده&zwnj;اند. مؤمنانی که از فضای گفت&zwnj;وگوهای آلوده به غیبت و تمسخر رنج می&zwnj;برند. کسانی که در ابتدای مسیر تهذیب نفس هستند و می&zwnj;خواهند از ترک گناهان زبانی آغاز کنند.
دستاوردهای یادگیری دوره
پس از گذراندن این دوره، مخاطب قادر خواهد بود مصادیق دقیق غیبت، طعن، استهزاء و فحش را تشخیص دهد، مرز آن&zwnj;ها را با نقد، نهی از منکر و مشورت بازشناسد، و با نگاه معرفتی به فلسفه حرمت این گناهان پی ببرد. همچنین، نسبت میان حفظ حرمت مومن و رشد معنوی خویش را درک کرده، راهکارهای ترک این گناهان را در زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی خود به کار بندد. این شناخت، موجب رشد عفت زبانی، تقوای اجتماعی و کرامت اخلاقی در فرد خواهد شد.
چه چیزی می&zwnj;آموزید؟
چیستی گناهان آبروبَر و جایگاه آن&zwnj;ها در تهذیب نفس تعریف فقهی و تربیتی غیبت و تحلیل ریشه&zwnj;های روانی آن انواع عیوب مشمول غیبت و مرز آن با نقد و مشورت تمایز طنز، استهزاء، و شوخی&zwnj;های حرام در فرهنگ دینی مصادیق طعن، سب، فحش و لعن و تفاوت&zwnj;های دقیق آن&zwnj;ها بررسی آثار دنیوی و اخروی گناهان زبانی احکام فقهی مربوط به سب، غیبت، لعن و استهزاء آسیب&zwnj;شناسی فرهنگیِ فراموشی حرمت آبرو در جامعه مذهبی
وجه تمایز دوره
وجه تمایز این دوره در تلفیق سه نگاه دقیق است: فقهی، اخلاقی و معرفتی. حجت&zwnj;الاسلام فاطمی با اجتناب از شعارزدگی، ضمن بهره&zwnj;گیری از تحلیل&zwnj;های معرفتی و تجارب تربیتی، گناهان زبانی را در بستر زیست دینی تبیین می&zwnj;کند. ساختار جلسه&zwnj;محور، مثال&zwnj;های عینی، طرح شبهات رایج، و پاسخ&zwnj;گویی مستند به متون اصیل دینی، این دوره را به منبعی قابل اعتماد و عمیق برای مخاطبان دغدغه&zwnj;مند بدل کرده است.

آیا انسان حق دارد با زبانش، آبروی دیگری را لکه‌دار کند؟ مرز میان نقد دلسوزانه و تخریب شخصیت کجاست؟ چرا بزرگان اخلاق، گناهان زبانی را نخستین پله‌ی تهذیب می‌دانند؟ دوره «نجات آبرو» تلاش می‌کند با تمرکز بر گناهانی چون غیبت، تهمت، استهزاء، فحاشی و سبک‌کردن مؤمن، نگاهی تربیتی، معرفتی و فقهی به این آسیب‌های اخلاقی بیفکند.
در این دوره، با بهره‌گیری از آیات، روایات و تحلیل‌های دقیق روان‌شناختی و فرهنگی، به واکاوی ریشه‌ها، مصادیق و آثار این گناهان پرداخته می‌شود. این دوره حاصل تدریس حجت‌الاسلام فاطمی است و مخاطب را از مرز مفاهیم کلی به عمق تمایزهای دقیق سلوکی، فقهی و اجتماعی می‌برد.

اهداف کاربردی

این دوره با هدف درمان یکی از جدی‌ترین آفات معنوی در فضای دینداری طراحی شده است: گناهانی که در پوشش صمیمیت، صراحت یا غیرت دینی، آبروی دیگران را هدف قرار می‌دهند. شرکت‌کننده در این دوره می‌آموزد چگونه زبان خود را تربیت کند، چگونه در مواجهه با خطاهای دیگران مرز حرمت و نقد را رعایت کند، و چگونه بر وسوسه‌های رایج در گفت‌وگوهای روزمره برای تخریب دیگران غلبه نماید.

مخاطبان دوره

دانشجویان و طلابی که به دنبال نگاه معرفتی و دقیق‌تری به گناهان زبانی‌اند.
فعالان فرهنگی و رسانه‌ای که با زبان، قلم و تصویر سر و کار دارند.
خانواده‌ها و والدینی که در پی تربیت اخلاقی اعضای خانواده‌اند.
مؤمنانی که از فضای گفت‌وگوهای آلوده به غیبت و تمسخر رنج می‌برند.
کسانی که در ابتدای مسیر تهذیب نفس هستند و می‌خواهند از ترک گناهان زبانی آغاز کنند.

دستاوردهای یادگیری دوره

پس از گذراندن این دوره، مخاطب قادر خواهد بود مصادیق دقیق غیبت، طعن، استهزاء و فحش را تشخیص دهد، مرز آن‌ها را با نقد، نهی از منکر و مشورت بازشناسد، و با نگاه معرفتی به فلسفه حرمت این گناهان پی ببرد. همچنین، نسبت میان حفظ حرمت مومن و رشد معنوی خویش را درک کرده، راهکارهای ترک این گناهان را در زندگی شخصی، خانوادگی و اجتماعی خود به کار بندد. این شناخت، موجب رشد عفت زبانی، تقوای اجتماعی و کرامت اخلاقی در فرد خواهد شد.

چه چیزی می‌آموزید؟

چیستی گناهان آبروبَر و جایگاه آن‌ها در تهذیب نفس
تعریف فقهی و تربیتی غیبت و تحلیل ریشه‌های روانی آن
انواع عیوب مشمول غیبت و مرز آن با نقد و مشورت
تمایز طنز، استهزاء، و شوخی‌های حرام در فرهنگ دینی
مصادیق طعن، سب، فحش و لعن و تفاوت‌های دقیق آن‌ها
بررسی آثار دنیوی و اخروی گناهان زبانی
احکام فقهی مربوط به سب، غیبت، لعن و استهزاء
آسیب‌شناسی فرهنگیِ فراموشی حرمت آبرو در جامعه مذهبی

وجه تمایز دوره

وجه تمایز این دوره در تلفیق سه نگاه دقیق است: فقهی، اخلاقی و معرفتی. حجت‌الاسلام فاطمی با اجتناب از شعارزدگی، ضمن بهره‌گیری از تحلیل‌های معرفتی و تجارب تربیتی، گناهان زبانی را در بستر زیست دینی تبیین می‌کند. ساختار جلسه‌محور، مثال‌های عینی، طرح شبهات رایج، و پاسخ‌گویی مستند به متون اصیل دینی، این دوره را به منبعی قابل اعتماد و عمیق برای مخاطبان دغدغه‌مند بدل کرده است.