در جلسه نخست، استاد به معرفی کلی سوره مبارکه صف می‌پردازد و جایگاه تاریخی و تفسیری آن را توضیح می‌دهد. سوره صف به‌عنوان سوره جهاد و مبارزه مطرح شده و مؤمنان را به حضور استوار در میدان نبرد دعوت می‌کند. نکته کلیدی این جلسه، ارتباط نزول این سوره با سوره تغابن و سوره فتح است؛ جایی که وعده الهی «نصرٌ من الله و فتحٌ قریب» به‌عنوان پاداش ایستادگی مطرح می‌شود. مخاطب در این جلسه یاد می‌گیرد که سوره صف نه تنها برای رفع ترس و دلهره‌های جامعه اسلامی نازل شد، بلکه چارچوبی از سنت‌های الهی در پیروزی و غلبه دین خدا را ترسیم می‌کند. همچنین روایت‌هایی درباره نسبت این سوره با حضرت عیسی علیه‌السلام و حواریون بیان می‌شود که اهمیت تاریخی آن را برجسته می‌سازد.

بشارت فتح و جهاد

معرکه (سیاحتی در ساحت سوره صف)

این جلسه به آیه مهم «هَل أدلُّکُم علی تجارةٍ تُنجیکُم» می‌پردازد. استاد توضیح می‌دهد که جهاد در قرآن صرفاً یک میدان نبرد نیست، بلکه معامله‌ای بزرگ با خداوند است. در این معامله، مؤمنان با ایمان و عمل خود امنیت ابدی در آخرت و نیز نصرت الهی در دنیا را به دست می‌آورند. هدف این جلسه روشن کردن منطق قرآنی در دعوت به جهاد است: از یک‌سو بشارت‌های بزرگ برای آخرت داده می‌شود، و از سوی دیگر به پیروزی‌های نزدیک و ملموس در دنیا اشاره می‌گردد. نمونه تاریخی حضور حواریون در کنار حضرت عیسی علیه‌السلام به‌عنوان مصداق کسانی که این معامله را عملی کردند، بیان می‌شود. مخاطب درمی‌یابد که ایمان، اطاعت از پیامبر و جهاد سه رکن اصلی این تجارت نجات‌بخش هستند.

تجارت با خدا

در جلسه سوم، آیه نخست سوره صف «سَبَّحَ لله ما فی السماوات…» محور بحث است. استاد توضیح می‌دهد چرا سوره‌ای که سراسر سخن از جهاد دارد با تسبیح آغاز می‌شود. او مفهوم تسبیح موجودات را شرح داده و تأکید می‌کند که همه هستی در مدار بندگی خدا حرکت می‌کنند. سپس به خطای رایج در فهم «یاری خدا» می‌پردازد و روشن می‌سازد که نصرت الهی به معنای نیاز خدا نیست، بلکه هماهنگی انسان با جریان خلقت است. این جلسه به مخاطب کمک می‌کند تا مفهوم تسبیح را نه‌تنها در عبادت زبانی بلکه در رفتار و ایستادگی در میدان جهاد درک کند. همچنین تحلیل رهبر انقلاب درباره پیوند تسبیح با سنت‌های قطعی خدا در تاریخ به‌عنوان نکته کلیدی معرفی می‌شود.

راز آغاز با تسبیح

ذکر تسبیح در آغاز سوره، مقدمه‌ای است برای تأکید بر قوانین تغییرناپذیر تاریخ؛ قوانینی مانند غلبه حق بر باطل و استمرار نور خدا. در این نگاه، مؤمن هنگام ورود به میدان جهاد درمی‌یابد که تنها نیست، بلکه همه کائنات در حال تسبیح خدا و همسو با او هستند. مخاطب در این جلسه می‌آموزد که احساس تنهایی و ترس در میدان مبارزه ناشی از غفلت از این همراهی کیهانی است. همچنین بحث درباره صفات «عزیز» و «حکیم» بودن خداوند به‌عنوان پشتوانه‌ای برای مؤمن مطرح می‌شود. نتیجه جلسه، تقویت امید و استقامت در مسیر جهاد با اتکا به سنت‌های تخلف‌ناپذیر الهی است.

تسبیح و قوانین تاریخ

در پنجمین جلسه، استاد به تبیین دقیق صفات «عزیز» و «حکیم» در پایان آیه نخست می‌پردازد. او توضیح می‌دهد که خداوند شکست‌ناپذیر و نفوذناپذیر است و هر عملی از او بر پایه حکمت استوار است. این شناخت به مؤمن قدرت و اعتماد می‌دهد تا در میدان جهاد دچار دلهره نشود. مخاطب درمی‌آموزد که اتصال به چنین خدایی، عزت واقعی را برای او به همراه دارد و به او استحکام در برابر فشارها می‌بخشد. همچنین به آیه «و لله العزة ولرسوله و للمؤمنین» اشاره می‌شود تا روشن شود چگونه عزت الهی به مؤمنان منتقل می‌شود. این جلسه مقدمه ورود به آیه دوم «لِمَ تقولون ما لا تفعلون» است و هشدار می‌دهد که ترس و بی‌عملی نتیجه غفلت از شناخت صحیح خداوند و عزت اوست.

عزت الهی و استقامت

این جلسه با آیه دوم سوره صف آغاز می‌شود: «یا أیها الذین آمنوا لم تقولون ما لا تفعلون». استاد توضیح می‌دهد که یکی از مهم‌ترین آسیب‌های میدان جهاد، تناقض میان ادعا و عمل است. بسیاری پیش از ورود به میدان وعده می‌دهند، اما در لحظه خطر از مسئولیت شانه خالی می‌کنند. در این جلسه، نمونه‌هایی از تاریخ بنی‌اسرائیل و آیات دیگر قرآن (مانند بقره و نساء) بیان می‌شود که نشان می‌دهد این مشکل سابقه‌ای دیرینه دارد. هدف اصلی جلسه، تبیین ریشه‌های روانی این پدیده است: احساس تنهایی، فشار دشمن و ضعف اعتماد به نصرت الهی. مخاطب یاد می‌گیرد که صداقت در ایمان، تنها با عمل در صحنه‌های سخت آشکار می‌شود و این آیه معیار محک زدن ادعاهای ایمانی است.

چرا زیر حرف می‌زنیم؟

جلسه هفتم ادامه‌ی بحث آیه دوم است. استاد بر تفاوت میان «وعده صادق» و «ادعای گزاف» تأکید می‌کند. در قرآن، وعده‌هایی که بر پایه تعهد عملی داده می‌شوند ارزشمندند، اما سخنان توخالی و بی‌پشتوانه باعث خشم الهی می‌شوند. در این جلسه، مخاطب با نمونه‌های تاریخی از وعده‌های نادرست و آثار ویرانگر آن‌ها آشنا می‌شود. محور مهم بحث، این است که چرا خداوند نسبت به کسانی که میان گفتار و کردارشان شکاف می‌اندازند، «مقت عظیم» اعلام می‌کند. استاد همچنین نشان می‌دهد که صداقت در میدان جهاد، نه‌تنها معیار ایمان فردی بلکه عامل انسجام جمعی امت است. این جلسه مخاطب را به بازنگری در وعده‌ها و گفتارهای خود دعوت می‌کند تا بداند هر سخن او مسئولیتی واقعی ایجاد می‌کند.

قول متعهدانه یا گزافه؟

در این جلسه، آیه سوم «کَبُرَ مَقتًا عند الله أن تقولوا ما لا تفعلون» محور بحث است. استاد توضیح می‌دهد که «مقت» در قرآن به معنای نفرت شدید الهی است و این شدت خشم تنها درباره کسانی آمده که میان قول و فعلشان فاصله می‌اندازند. معرفی نمونه‌های تاریخی و اجتماعی نشان می‌دهد که چنین رفتارهایی چگونه بنیان جامعه ایمانی را سست می‌کند و جبهه حق را در برابر دشمن تضعیف می‌سازد. در این جلسه مخاطب درمی‌یابد که فاصله انداختن میان شعار و عمل، صرفاً یک خطای فردی نیست بلکه پیامدی جمعی و سرنوشت‌ساز دارد. استاد تأکید می‌کند که بزرگ‌ترین عامل شکست‌ها در تاریخ امت‌ها، همین بی‌صداقتی عملی بوده است. این جلسه زنگ خطری جدی برای هر مؤمن صادق است.

خشم الهی از دوگانگی

جلسه نهم بازخوانی دیدگاه علامه طباطبایی درباره آیات دوم و سوم است. ایشان تأکید می‌کنند که خطاب این آیات تنها به منافقان نیست، بلکه مؤمنانی را نیز دربر می‌گیرد که سست‌اراده‌اند و در عمل پایبند نمی‌مانند. استاد در این جلسه نشان می‌دهد که قرآن با چنین مؤمنانی چگونه برخورد می‌کند: با توبیخ شدید و هشدار نسبت به نفرت الهی. هدف جلسه این است که مخاطب بفهمد ایمان واقعی تنها در گفتار خلاصه نمی‌شود، بلکه در صحنه عمل و فداکاری سنجیده می‌شود. توضیح داده می‌شود که جامعه ایمانی اگر گرفتار این سستی شود، حتی با داشتن شعارهای زیبا، در میدان واقعی شکست خواهد خورد. مخاطب یاد می‌گیرد که صداقت عملی اساس بقا و پیشرفت جبهه حق است.

مؤمنان سست‌اراده

در این جلسه استاد به این ایه می‌پردازد که در آن خداوند از مؤمنان می‌پرسد چرا چیزی می‌گویند که عمل نمی‌کنند. علامه طباطبایی توضیح می‌دهد که این آیه خطاب به مؤمنانی است که قصد عمل دارند اما سستی می‌کنند، نه به کسانی که اصلاً نیت عمل ندارند. آیت‌الله جوادی آملی نیز بر این نکته تأکید می‌کند که گاهی انسان به دلیل نداشتن برآورد دقیق از مشکلات و توانایی‌های خود، وعده می‌دهد و در عمل موفق نمی‌شود. این تناقض بین گفتار و عمل می‌تواند موجب آزار پیامبر و خشم خدا شود. در نهایت، نویسنده به اهمیت خودآگاهی و ارزیابی دقیق از توانایی‌ها در اتخاذ تصمیمات اجتماعی و سیاسی اشاره می‌کند تا از ایجاد نفاق و عدم تطابق بین گفتار و عمل جلوگیری شود.

وعده‌های بی‌پشتوانه

در این جلسه، استاد به سراغ راهکارهای درمان سستی اراده می‌رود. او توضیح می‌دهد که انسان برای پایبندی به قول خود نیازمند تمرین‌های کوچک اما پیوسته است. نمونه‌هایی از رفتارهای روزمره، مانند پایبندی به یک عبادت یا انجام تکلیف اجتماعی ساده، نشان می‌دهد که چگونه استمرار در کارهای کوچک به روحیه‌ای بزرگ در میدان جهاد تبدیل می‌شود. در این جلسه مخاطب یاد می‌گیرد که عمل‌گرایی باید از سطح فردی آغاز شود و سپس به تعهد جمعی گسترش یابد. استاد تأکید می‌کند که ضعف در اجرای وعده‌ها، بیش از آنکه ناشی از نیت بد باشد، حاصل بی‌تمرینی و عادت به تنبلی است. هدف این بحث، تقویت انگیزه عملی و ساختن شخصیت استوار برای مواجهه با آزمون‌های بزرگ‌تر است

تبعات عدم تطابق گفتار و عمل در ایمان مومنان

جلسه دوازدهم با تأکید بر یک اصل مهم آغاز می‌شود: در میدان جهاد، شرایط هیچ‌گاه ایده‌آل نیست. استاد به مخاطبان یادآوری می‌کند که نباید منتظر فراهم شدن «همه امکانات» بود تا دست به عمل زد. مثال‌هایی از عرصه‌های امروز مانند فعالیت‌های فرهنگی، جمعیتی، یا اقتصادی آورده می‌شود تا نشان دهد که جهاد فقط در نبرد مسلحانه نیست، بلکه هر میدان تکلیف‌مدار را شامل می‌شود. نکته کلیدی این جلسه، عبور از بهانه‌ها و توجیه‌هاست؛ اینکه چرا برخی با شعارهای زیبا وارد می‌شوند اما هنگام سختی عقب‌نشینی می‌کنند. مخاطب درمی‌یابد که معیار ایمان واقعی، حضور در میدان با همان امکانات محدود است و وعده الهی نصرت شامل کسانی می‌شود که در همین شرایط ناقص نیز عمل می‌کنند

واقع‌گرایی در میدان جهاد

در این جلسه، بحث به آیه چهارم سوره صف می‌رسد: «إِنَّ الله یحب الذین یقاتلون فی سبیله صفّاً». استاد مفهوم «صف» را به‌عنوان نماد نظم و همبستگی در میدان مبارزه تبیین می‌کند. او توضیح می‌دهد که محبت الهی شامل کسانی می‌شود که نه‌تنها در جهاد حاضرند، بلکه با آرایش جمعی و استحکام در کنار یکدیگر می‌ایستند. نکته مهم این جلسه، ارتباط میان عشق الهی و رفتار منظم در میدان است. مخاطب درمی‌آموزد که بی‌نظمی و تک‌روی، حتی اگر از نیت خوب نشأت بگیرد، موجب محرومیت از محبت خدا خواهد شد. هدف این جلسه، پرورش نگاه جمعی و انضباط ایمانی است که رمز پیروزی در هر عرصه اجتماعی و فرهنگی نیز هست.

محبوب خدا در صفوف

این جلسه ادامه شرح آیه چهارم است با تمرکز بر تعبیر «کأنهم بنیان مرصوص». استاد توضیح می‌دهد که مؤمنان در میدان باید همچون ساختمانی از سنگ‌های سربی کنار هم قرار گیرند؛ نفوذناپذیر، مستحکم و هماهنگ. برای روشن‌تر شدن مفهوم، به سخنان امیرالمؤمنین علیه‌السلام درباره آرایش جنگی و نظم در جبهه اشاره می‌شود. مخاطب درمی‌یابد که بنیان مرصوص تنها یک تصویر ادبی نیست، بلکه الگویی عملی برای سازمان‌دهی نیروهاست؛ الگویی که در هر زمان می‌تواند به انسجام و قدرت امت اسلامی منجر شود. این جلسه یادآوری می‌کند که بی‌نظمی، تفرقه و خودمحوری بزرگ‌ترین آفت‌های صف جهادی‌اند و بدون رفع آن‌ها محبت الهی و پیروزی وعده‌داده‌شده حاصل نمی‌شود.

بنیان مرصوص

جلسه پانزدهم به بررسی مفهوم «ضلالت» می‌پردازد، به‌ویژه تفاوت میان ضلالت ابتدایی (که نتیجه انتخاب انسان است) و ضلالت جزایی (که مجازات الهی پس از ترک هدایت است). استاد با استناد به آیات قرآن توضیح می‌دهد که وقتی انسان آگاهانه مسیر حق را ترک کند، خداوند درهای هدایت را به روی او می‌بندد. این موضوع مقدمه‌ای برای ورود به آیه پنجم و داستان اذیت حضرت موسی علیه‌السلام است. مخاطب در این جلسه می‌آموزد که گ

ضلالت جزایی

این جلسه با ورود به آیه پنجم سوره صف آغاز می‌شود: «وَإِذ قالَ موسى لِقومهِ یا قَومِ لِمَ تُؤذونَنی…». استاد توضیح می‌دهد که اذیت پیامبران، صرفاً یک خطای اخلاقی یا بی‌احترامی ساده نیست، بلکه زمینه‌ساز انحراف تاریخی امت است. قوم موسی با آزارهای خود، زمینه فسق و دوری از هدایت را فراهم کردند. در این جلسه، به نمونه‌های آزار پیامبران در تاریخ اشاره می‌شود و نشان داده می‌شود که این آزارها چگونه به انحرافات پایدار منجر شده‌اند. مخاطب درمی‌یابد که احترام و اطاعت از پیامبر نه یک توصیه اخلاقی، بلکه شرطی اساسی برای ماندن در مدار هدایت است. هدف این جلسه، هشدار نسبت به پیامدهای بی‌اعتنایی به رهبری الهی و تأکید بر لزوم پایبندی عملی به پیامبران است.

اذیت موسی و انحراف

در این جلسه، استاد بر بخش پایانی آیه پنجم تأکید می‌کند: «فَلَمّا زاغوا أزاغَ اللهُ قُلوبَهُم واللهُ لا یَهدِی القَومَ الفاسِقین». توضیح داده می‌شود که ضلالت در این آیه به معنای «قطع فیض هدایت» است، نه اینکه خدا کسی را به زور گمراه کند. وقتی انسان با انتخاب خود از مسیر حق فاصله می‌گیرد، نتیجه طبیعی آن بسته شدن راه‌های هدایت است. استاد با مثال‌هایی روشن می‌سازد که این حالت، نوعی جزای الهی است که ریشه در تصمیم‌های مکرر انسان دارد. مخاطب یاد می‌گیرد که فسق تنها ترک یک حکم شرعی نیست، بلکه جدا شدن از مسیر هدایت الهی و قطع رابطه با سرچشمه نور است. این جلسه هشداری جدی برای کسانی است که پشت سر هم بهانه می‌آورند و از جهاد شانه خالی می‌کنند.

قطع هدایت فاسقان

این جلسه به تفسیر آیه پنجم سوره صف و داستان قوم حضرت موسی (ع) می‌پردازد. در این آیه، خداوند از آزارهایی که قوم موسی به او رساندند یاد می‌کند و توضیح می‌دهد که این آزارها باعث انحراف آن‌ها از مسیر الهی شد. علامه طباطبایی تأکید می‌کند که فسق و نافرمانی این قوم موجب شد که خداوند آنان را از هدایت محروم کند. نویسنده به این نکته اشاره دارد که وقتی انسان از حدود و مرزهای الهی خارج می‌شود، به تدریج از هدایت دور می‌شود و این انحراف می‌تواند به عواقب جدی منجر شود. در نهایت، متن به لزوم توجه به استانداردها و حدود الهی در زندگی می‌پردازد تا انسان از مسیر انحراف دور بماند و در سایه اطاعت از خدا و پیامبران، به هدایت و سعادت برسد.

عواقب انحراف از مسیر الهی و آزار پیامبران

فاسقان بی‌جهاد

در جلسه بیستم، استاد با شرح ادامه آیه پنجم، به گلایه صریح حضرت موسی علیه‌السلام از قومش می‌پردازد. او بیان می‌کند که آزارهای پی‌درپی بنی‌اسرائیل موجب شد آن‌ها به فسق پایدار کشیده شوند. این جلسه نشان می‌دهد که اذیت پیامبران نه یک رفتار فردی، بلکه یک جریان اجتماعی است که سرنوشت امت را تغییر می‌دهد. مخاطب درمی‌آموزد که پیامبر الهی نیازمند همراهی کامل امت است و کوچک‌ترین آزار، تردید یا سرپیچی، مسیر جمعی را به بیراهه می‌برد. هدف این جلسه، برجسته کردن نقش اطاعت‌پذیری در سلامت امت و هشدار نسبت به پیامدهای تاریخی بی‌وفایی به پیامبران است. در پایان، مقدمه‌ای برای ورود به مباحث مربوط به موانع جهاد در زندگی امروز ارائه می‌شود.

گلایه موسی از قومش

در این جلسه، استاد به بررسی یکی از مهم‌ترین موانع جهاد می‌پردازد: وابستگی‌های خانوادگی و عاطفی. او توضیح می‌دهد که چگونه دل‌بستگی به خانه، خانواده و رفاه می‌تواند انسان را از تکلیف الهی باز دارد. نمونه‌هایی از مهاجرت‌های صدر اسلام و سختی‌های آن برای مؤمنان مطرح می‌شود تا نشان داده شود که شکستن این وابستگی‌ها، شرط اصلی ورود به میدان جهاد است. مخاطب درمی‌یابد که هرچند محبت به خانواده ارزشمند است، اما اگر به مانعی برای اطاعت از خدا تبدیل شود، به فسق و محرومیت از هدایت منجر خواهد شد. هدف این جلسه، شناخت دقیق موانع عاطفی در مسیر بندگی و تمرین دل‌کندن برای رسیدن به آزادی واقعی در جبهه حق است.

دل‌بستگی و مانع جهاد

جلسه بیست‌ودوم به بررسی بهانه‌های اقتصادی در برابر جهاد اختصاص دارد. استاد توضیح می‌دهد که بسیاری از افراد، به دلیل ترس از دست دادن امنیت مالی یا معیشتی، از میدان تکلیف عقب‌نشینی می‌کنند. در این جلسه، آیات و روایات مرتبط بیان می‌شوند تا نشان دهند که امنیت و روزی نیز در نهایت به دست خداست. مخاطب می‌آموزد که عافیت‌طلبی و ترجیح رفاه شخصی، در حقیقت محرومیت از نصرت الهی و خروج از مدار هدایت است. مثال‌هایی از شرایط امروز، مانند عقب‌نشینی در عرصه‌های فرهنگی یا اجتماعی به بهانه مشکلات مالی، نشان می‌دهد که این آفت همچنان زنده است. هدف جلسه، هشدار به مؤمنان درباره بها دادن بیش‌ازحد به رفاه دنیوی و غفلت از مسئولیت‌های ایمانی است.

هزینه‌های امنیت و معیشت

این جلسه  به تفسیر آیه ۲۴ سوره توبه و تأثیر تعلقات دنیایی بر جهاد و مبارزه می‌پردازد. نویسنده به این نکته اشاره می‌کند که افرادی که زندگی مادی را بر جهاد و مبارزه ترجیح می‌دهند، به دلیل وابستگی‌های دنیایی قادر به پرواز به سمت میدان نبرد نیستند و این وابستگی‌ها مانع از تحقق امنیت و آبادانی جامعه می‌شود. او به شخصیت‌های برجسته‌ای چون شهید حاج قاسم سلیمانی و دیگر مجاهدان اشاره می‌کند که با دل بریدن از دنیا، امنیت و شجاعت را برای مردم خود ایجاد کردند. همچنین، تأکید می‌شود که جهاد اکبر، به معنای مبارزه با نفس و تعلقات دنیایی، پیش‌نیاز جهاد در میدان‌های واقعی است. در نهایت، نویسنده بیان می‌کند که فاصله گرفتن از حدود بندگی و از دست دادن تعلقات دنیایی، منجر به محرومیت از هدایت و رحمت الهی می‌شود و انسان را از سعادت ابدی دور می‌سازد.

دنیاگرایی و فسق

این جلسه به بررسی مصادیق تاریخی آزار پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌پردازد. استاد توضیح می‌دهد که آزار پیامبر تنها محدود به اذیت جسمی نبود، بلکه شامل اطاعت از نااهلان، شایعه‌سازی و ترور شخصیت نیز می‌شد. با ارجاع به آیه «ما یُقالُ لَک إلا ما قد قیل للرّسل من قبلک»، نشان داده می‌شود که این الگو در طول تاریخ تکرار شده است. مخاطب درمی‌یابد که آزار پیامبر، پیامدهای سنگینی برای امت داشت؛ زیرا موجب کاهش اطاعت‌پذیری و ایجاد تردید در دل‌ها می‌شد. هدف این جلسه، بازشناسی الگوهای همیشگی آزار رهبران الهی و هشدار نسبت به تکرار آن‌ها در زمان حاضر است. نتیجه‌گیری مهم این است که هر گونه بی‌اعتنایی یا بی‌حرمتی به رهبری دینی، در حقیقت ادامه همان مسیر تاریخی است.

آزار پیامبر در تاریخ

جلسه بیست‌وپنجم به ظرافت‌های رفتاری در ارتباط با پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وآله می‌پردازد. استاد به آیات قرآن اشاره می‌کند که مؤمنان را از بلند کردن صدا یا صدا زدن پیامبر مانند دیگران نهی می‌کند. این آیات نشان می‌دهند که حتی بی‌ادبی‌های کوچک نیز می‌تواند مصداق اذیت پیامبر باشد. مخاطب در این جلسه می‌آموزد که رعایت ادب در برابر پیامبر، نه تنها یک توصیه اخلاقی، بلکه شرطی اساسی برای سلامت ارتباط امت با رهبری الهی است. همچنین توضیح داده می‌شود که ادب در گفتار و رفتار، نشانه ایمان واقعی و عامل حفظ انسجام جامعه است. هدف این جلسه، پرورش دقت در رفتارهای فردی و جمعی در برابر پیامبر و تبیین نقش آن در استمرار هدایت است.

ادب در برابر پیامبر

در این جلسه، استاد وارد آیه ششم سوره صف می‌شود که یک «فلش‌بک تاریخی» را روایت می‌کند. این آیه، سه حلقه بزرگ تاریخ هدایت را به هم متصل می‌سازد: موسی، عیسی و محمد صلی‌الله‌علیهم‌اجمعین. استاد توضیح می‌دهد که قرآن چگونه با نقل سخنان حضرت عیسی علیه‌السلام، بشارت ظهور پیامبر خاتم را مطرح می‌کند. نکته مهم این جلسه، فهم پیوستگی تاریخ رسالت‌ها و نقش رسانه‌ای قرآن در بیان آن است. مخاطب درمی‌یابد که سوره صف تنها به جنگ امروز مسلمانان نمی‌پردازد، بلکه امت را در ریل تاریخ انبیا قرار می‌دهد. هدف این جلسه، ایجاد درکی عمیق از وحدت مسیر انبیا و مسئولیت مسلمانان به‌عنوان وارثان همان جبهه تاریخی است.

پیوند موسی، عیسی و محمد

جلسه بیست‌وهفتم به جایگاه ویژه حضرت عیسی علیه‌السلام اختصاص دارد. استاد توضیح می‌دهد که قرآن، عیسی را به‌عنوان حلقه وصل میان گذشته و آینده معرفی می‌کند؛ کسی که هم ادامه‌دهنده مسیر موسی علیه‌السلام است و هم بشارت‌دهنده به پیامبر خاتم. در این جلسه، دلخوری‌ها و اعتراضات موسی به قومش با نقش تاریخی عیسی پیوند زده می‌شود تا نشان دهد چگونه جریان رسالت، از آغاز تا پایان در یک مسیر واحد قرار دارد. مخاطب درمی‌یابد که این پیوستگی، مسئولیت مسلمانان را سنگین‌تر می‌کند؛ زیرا آنان آخرین حلقه این زنجیره‌اند. هدف این جلسه، درک نقش کلیدی حضرت عیسی در تاریخ نجات و فهم عمیق‌تر از بشارت به پیامبر اسلام است.

عیسی؛ حلقه وصل تاریخ

در این جلسه، استاد بر تناقض رفتاری بنی‌اسرائیل تمرکز می‌کند. آنان در ظاهر تصدیق‌کننده موسی بودند، اما وقتی عیسی آمد و از احمد خبر داد، همان‌ها به انکار برخاستند. استاد نشان می‌دهد که این تناقض، ریشه در همان بیماری قدیمی قول بدون عمل دارد که پیش‌تر در آیات سوره صف محکوم شد. مخاطب درمی‌یابد که مشکل اصلی، ناهماهنگی میان زبان و دل است؛ مسئله‌ای که از قوم‌های پیشین تا امروز امتداد یافته است. هدف جلسه، هشدار به جامعه ایمانی است که مراقب باشد در تکرار این الگو گرفتار نشود. این جلسه نشان می‌دهد که انکار پیامبر خاتم، نتیجه طبیعی همان روحیه گزافه‌گویی و بی‌عملی است.

تناقض گفتار و رفتار

این جلسه به تفسیر آیه ششم سوره صف و سخنان حضرت عیسی (ع) به بنی اسرائیل می‌پردازد. در این آیه، حضرت عیسی به قوم خود یادآوری می‌کند که او رسول خداست و آمده تا تورات را تصدیق کند و به پیامبر آینده، احمد، بشارت دهد. نویسنده توضیح می‌دهد که نسخ احکام شریعت قبلی به معنای پایان زمان‌بندی آن احکام و جایگزینی دستورات جدید است که بر اساس مصلحت‌های جدید ارائه می‌شود.او به تاریخ بنی اسرائیل و نژادپرستی آن‌ها اشاره می‌کند که باعث انحراف آن‌ها از حق و عدم پذیرش پیامبر اسلام می‌شود. بنی اسرائیل با وجود آگاهی از حقانیت پیامبر، به دلیل ظلم و علو (تکبر) خود، به انکار و تکذیب او می‌پردازند. نویسنده همچنین به چالش‌های تاریخی اشاره می‌کند که درگیری‌های بعدی میان یهودیان و مسلمانان را ایجاد کرده است. در نهایت، تأکید می‌شود که این انحرافات و نژادپرستی‌ها موجب عدم پذیرش حقیقت و پیامبر خدا می‌شود و زمینه‌ساز مشکلات اجتماعی و دینی در تاریخ اسلام است

بشارت حضرت عیسی و انحراف بنی اسرائیل از حق

در این جلسه، استاد به بخش پایانی آیه ششم می‌پردازد: «وَ مُبَشِّراً برسولٍ یأتی مِن بعدی اسمُه أحمد». بحثی دقیق درباره تفاوت‌های نام «احمد» و «محمد» در منابع اسلامی و مسیحی ارائه می‌شود. استاد با استفاده از شواهد روایی و ادبی، نشان می‌دهد که نام «احمد» در انجیل و سنت‌های دینی پیشین بشارت داده شده بود. مخاطب درمی‌یابد که بشارت حضرت عیسی به احمد، یک گواه تاریخی بر حقانیت پیامبر اسلام است. هدف این جلسه، روشن کردن پشتوانه‌های قرآنی و تاریخی برای اثبات رسالت پیامبر خاتم و نیز آشنایی با جایگاه ویژه نام «احمد» در فرهنگ وحیانی است. این جلسه پلی میان معارف پیشین و رسالت نهایی اسلام ایجاد می‌کند.

بشارت به احمد

در این جلسه، استاد به آیه هفتم سوره صف می‌پردازد: «وَمَن أَظلَمُ مِمَّنِ افترى على الله الكذب وهو یُدعى إلى الإسلام». بحث بر محور «ظالم‌ترین انسان» است که همان دروغ‌پردازان بر خدا معرفی شده‌اند. استاد توضیح می‌دهد که این دروغ‌ها، تنها تحریف‌های زبانی نیستند، بلکه تغییر مسیر مردم از حق به سوی باطل است. مخاطب درمی‌یابد که دعوت به اسلام، دعوت به دین واحد الهی است و هرگونه افترای دینی، جنگ مستقیم با حقیقت است. هدف جلسه، شناخت خطر تحریف‌های اعتقادی و مسئولیت مسلمانان در پاسداری از دین خالص الهی است. همچنین پیوند این آیه با جریان‌های معاصر تحریف دینی و جعل معنویت‌های کاذب بررسی می‌شود.

افترا به خدا

در آیه هفتم سوره صف، خداوند به ظلم بزرگ کسانی اشاره می‌کند که به پیامبران نسبت دروغ می‌دهند و آن‌ها را سحرگر می‌خوانند. استاد بر اهمیت تشخیص میان ظالم و مظلوم در میدان جنگ تأکید می‌کند، به ویژه زمانی که دشمنان با مظلومیت ظاهر می‌شوند. او به تاریخ بنی اسرائیل و آزارهای آن‌ها به حضرت موسی و عیسی (ع) اشاره می‌کند و بیان می‌کند که این قوم با وجود ایمان به پیامبران قبلی، به دلیل نژادپرستی و تکبر، پیامبر اسلام (ص) را انکار کردند. در نهایت، تأکید می‌شود که شناخت حق و باطل در شرایط اجتماعی و جنگی برای مؤمنان ضروری است تا از انحرافات و فریب‌ها جلوگیری کنند.

ظلم و انحراف در مواجهه با پیامبران

این جلسه به تحلیل آیات سوره صف و ارتباط آن با حضرت موسی و عیسی (ع) می‌پردازد و تأکید می‌کند که پیروان این پیامبران، به ویژه کسانی که پیامبر اسلام (ص) را انکار کردند، از ظالم‌ترین افراد هستند. انکار آن‌ها نشان‌دهنده عدم ایمان واقعی به خدا و پیامبران است و ظلم به خدا بزرگ‌تر از ظلم به انسان‌هاست، زیرا موجب محرومیت از سعادت ابدی می‌شود. استاد به تاریخ بنی اسرائیل و آزارهایی که به پیامبران رساندند، اشاره می‌کند و بیان می‌کند که این گروه‌ها به دلیل نژادپرستی و تکبر، پیامبر اسلام را انکار کردند. در نهایت، تأکید می‌شود که دین اسلام، تسلیم خدا بودن است و همه پیامبران دین خود را بر اساس همین تسلیم بنا نهاده‌اند.

ظلم و نژادپرستی در مواجهه با پیامبران

در آیه هفتم سوره صف، خداوند به افرادی اشاره می‌کند که پیامبر اسلام (ص) را ساحر می‌دانند و معارف او را سحر تلقی می‌کنند و آن‌ها را ظالم‌ترین افراد معرفی می‌کند. این افراد با وجود دعوت به اسلام، از پذیرش آن امتناع می‌کنند و به خدا نسبت دروغ می‌دهند، که این ظلمشان موجب محرومیت از هدایت می‌شود. استاد تأکید می‌کند که اسلام، دین توحید و تسلیم خداوند است و یهودیت و مسیحیت نیز در اصل اسلام بوده‌اند که از مسیر خود منحرف شده‌اند. همچنین، قرآن بیان می‌کند که تنها دین مورد قبول خدا، اسلام است و هر کس دینی غیر از آن اختیار کند، زیان‌کار خواهد بود. در نهایت، تلاش برای خاموش کردن نور خدا مانند فوت کردن بر خورشید است و هیچ‌گاه موفق نخواهد بود.

ظالم‌ترین ها در تاریخ دین

جلسه سی‌وپنجم وارد آیه هشتم سوره صف می‌شود: «یُریدونَ لیُطفئوا نورَ الله بأفواههم والله مُتم نوره». استاد با مثالی زیبا، این تلاش را به «فوت کردن خورشید» تشبیه می‌کند؛ تلاشی بیهوده و مضحک. در این جلسه، مفهوم «نور خدا» به‌عنوان حقیقت زوال‌ناپذیر و سنت «اتمام نور» شرح داده می‌شود. مخاطب درمی‌یابد که همه تلاش‌های دشمنان برای خاموش کردن دین خدا محکوم به شکست است، زیرا نور الهی نه تنها حفظ می‌شود بلکه کامل‌تر و پرفروغ‌تر خواهد شد. هدف جلسه، تقویت ایمان به وعده الهی در شکست‌ناپذیری دین و ایجاد روحیه امید در مؤمنان است. استاد نشان می‌دهد که ایمان به این حقیقت، پشتیبان اصلی در برابر فشارها و مزاحمت‌های دشمن است.

تلاش برای خاموشی نور

سوره مبارکه صف به عنوان سوره‌ای از جهاد و مبارزه، معارف و پیام‌هایی را برای رزمندگان در میدان نبرد ارائه می‌دهد. نویسنده تأکید می‌کند که درگیری‌ها باید بر اساس اصول اعتقادی و برای خداوند باشد و در برابر جریاناتی که به پیامبر و معارف دین آسیب می‌زنند، باید هوشیار بود. خداوند این افراد را ظالم‌ترین موجودات معرفی می‌کند و می‌فرماید که نور خدا هرگز خاموش نخواهد شد. تاریخ نشان می‌دهد که خداوند طاغوت‌ها و ظالمین را نابود کرده و نور خود را حفظ می‌کند. در نهایت، مؤمنان باید در مسیر نور الهی حرکت کنند و بدانند که ظلمت محکوم به زوال است.

سوره صف و پیام‌های جهاد

در آیه هشتم سوره مبارکه صف، خداوند می‌فرماید: «یریدون ليتفعوا نورالله به افواهم والله متم نوره ولو کره الکافرون». این آیه به تلاش گروهی اشاره دارد که می‌کوشند نور خدا را خاموش کنند، اما این تلاش‌ها به مثابه فردی است که می‌خواهد با فوت کردن خورشید را خاموش کند. خداوند تأکید می‌کند که نور خود را به سرانجام می‌رساند و در برابر کافران مقاوم خواهد بود استادبه این نکته اشاره می‌کند که این جماعت برانداز، در برابر حق و دین خدا قرار دارند و هیچ‌گاه نمی‌توانند به اهداف خود برسند. همچنین، خداوند همواره هدایت‌کننده مؤمنان است و آنان را به سمت نور و حق رهنمون می‌سازد.در روایاتی از ائمه معصومین، تأکید شده است که همواره حجت‌های الهی وجود دارند که حق را زنده نگه می‌دارند. در نهایت، این نور الهی و حق هرگز خاموش نخواهد شد و مومنین باید به این حقیقت ایمان داشته باشند که نور خدا همیشه پایدار است.

ماندگاری نور خدا

در آیات هفتم، هشتم و نهم سوره مبارکه صف، خداوند به تلاش‌های گروهی اشاره می‌کند که در صدد خاموش کردن نور خدا هستند. این آیات به وضوح نشان می‌دهند که تلاش این جماعت نتیجه‌ای نخواهد داشت، زیرا خداوند نور خود را به مقصد خواهد رساند، حتی اگر کافران خوششان نیاید.استادبه روز موعود ظهور امام زمان (عج) اشاره می‌کند، زمانی که زمین لبریز از عدالت و حقیقت خواهد شد. او تأکید می‌کند که در این نبرد، یک جبهه به دفاع از نور خدا و حق می‌پردازد و جبهه دیگر در تلاش برای خاموش کردن آن است.خداوند پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاده تا به هدف غلبه و ظهور دین حق برسد. این دین حق تنها به وسیله پیامبر و با تأکید بر تسلیم در برابر خداوند به دست می‌آید. نهایتاً، استادبر این نکته تأکید می‌کند که هر دین و ایدئولوژی‌ای که با دین حق در تضاد باشد، محکوم به زوال است و نور خدا همیشه باقی خواهد ماند.

غلبه نور الهی بر ظلم و کفر

جلسه سی‌ونهم ادامه آیه نهم را توضیح می‌دهد و نشان می‌دهد که وعده غلبه دین حق به معنای نابودی تدریجی همه آیین‌ها و سبک‌های باطل است. استاد تأکید می‌کند که ادیان غیرحق، هرچند ممکن است مدتی به‌عنوان ابزار امتحان باقی بمانند، اما سرانجام در برابر حق نابود خواهند شد. مخاطب درمی‌یابد که باطل، زوال‌پذیر و موقتی است و تنها حقیقت است که ماندگار خواهد ماند. هدف جلسه، تثبیت باور به پایداری دین خدا و بی‌اعتباری هر ایدئولوژی یا سبکی است که ریشه در وحی الهی ندارد. این نگاه، چشم‌انداز مؤمن را وسیع و او را برای استقامت در برابر امواج انحرافی آماده می‌سازد.

زوال آیین‌های باطل

در آیه نهم سوره مبارکه صف، خداوند می‌فرماید: «هو الذی ارسل رسوله بالهدا و دین الحق لیذهره علی الدین کله ولو کره المشرکون». این آیه به هدف ارسال پیامبر اشاره دارد که عبارت است از غلبه دین حق بر سایر ادیان و نابودی باطل، حتی اگر مشرکین خوششان نیاید.استاد تأکید می‌کند که دین اسلام، به عنوان دین همگانی و همیشگی، نه تنها حفظ می‌شود، بلکه در مسیر رشد و غلبه بر سایر ادیان قرار دارد. این غلبه نه تنها به معنای ماندن دین حق در کنار دیگر ادیان است، بلکه به معنای محو کردن سایر ادیان از صحنه است.خداوند در این آیه به نصرت خود اشاره می‌کند و این نصرت را مشروط به جهاد و تلاش مؤمنان می‌داند. نویسنده بیان می‌کند که برای تحقق این نصرت و غلبه دین حق، مؤمنان باید استقامت و صبر داشته باشند و با جهاد در برابر باطل بایستند. در نهایت، این آیه به ما یادآوری می‌کند که حق همیشه بر باطل غلبه خواهد کرد و مؤمنان باید در این مسیر ثابت‌قدم باشند.

غلبه دین حق بر باطل

فصل اول

آیا تا به حال اندیشیده&zwnj;اید که یک سوره از قرآن می&zwnj;تواند همچون نقشه&zwnj;ای جامع برای زندگی فردی، اجتماعی و جهادی انسان عمل کند؟ سوره مبارکه صف، سوره&zwnj;ای است که با آوای پرطنین&nbsp;تسبیح موجودات آغاز می&zwnj;شود و با بشارت به غلبه دین حق بر همه ادیان و مکاتب به پایان می&zwnj;رسد. دوره &laquo;معرکه (سیاحتی در ساحت سوره صف)&raquo; با تدریس عالم گرانقدر، حجت&zwnj;الاسلام امینی&zwnj;خواه، تلاشی است برای کشف این نقشه راه الهی. این دوره با بیانی شیوا و عمیق، گام به گام آیات سوره صف را بررسی می&zwnj;کند و پیوند آن&zwnj;ها را با مسائل بنیادین زندگی امروز ما آشکار می&zwnj;سازد.
در این دوره، شرکت&zwnj;کنندگان درمی&zwnj;یابند که سوره صف تنها یک متن تاریخی نیست، بلکه کتابی زنده برای امروز ماست؛ کتابی که به ما نشان می&zwnj;دهد چگونه باید از شعارهای توخالی فاصله گرفت و به میدان عمل پا گذاشت. از قول و عمل مؤمن تا بنیان مرصوص، از تجارت با خدا تا اذیت پیامبران، و از محبت الهی به مجاهدان تا نور خدا که خاموش&zwnj;شدنی نیست، همه و همه در این سوره موج می&zwnj;زند. استاد در این دوره، با ترکیبی از نگاه تفسیری، اجتماعی و تربیتی، سوره صف را به&zwnj;گونه&zwnj;ای می&zwnj;گشاید که هر شنونده، خود را در متن ماجراها و پیام&zwnj;های آن حاضر می&zwnj;بیند.
<h2 style="text-align: justify;" data-start="1351" data-end="1369">اهداف کاربردی</h2>
هدف اصلی دوره &laquo;معرکه (سیاحتی در ساحت سوره صف)&raquo;، فراهم ساختن بستری برای درک عمیق&zwnj;تر از جهاد قرآنی و بازشناسی نسبت آن با زندگی امروز است. این دوره می&zwnj;کوشد نیازهایی را برطرف کند که بسیاری از مؤمنان در مسیر دینداری و کنش اجتماعی با آن دست به گریبان&zwnj;اند. نیاز به شناخت مرز میان ادعا و عمل، نیاز به آگاهی از موانع جهاد و بندگی، نیاز به درک مفهوم فسق و ضلالت جزایی، نیاز به فهم محبت الهی به کسانی که در صف جهاد ایستاده&zwnj;اند، و نیاز به درک این حقیقت که نور خدا هرگز خاموش نمی&zwnj;شود، از جمله مهم&zwnj;ترین خلأهایی است که این دوره پر می&zwnj;کند.
در دنیای امروز، بسیاری با چالش بی&zwnj;عملی، دنیاگرایی، یا اسیر شدن در تعلقات خانوادگی و اقتصادی مواجه&zwnj;اند و همین مسائل، آنان را از حضور در میدان&zwnj;های تکلیف بازمی&zwnj;دارد. این دوره با بررسی موشکافانه آیات، نشان می&zwnj;دهد که چگونه می&zwnj;توان این موانع را شناخت و از آن&zwnj;ها عبور کرد. همچنین با ارائه نمونه&zwnj;های تاریخی از قوم موسی، قوم عیسی و حواریون، و نیز اشاره به سرنوشت امت پیامبر خاتم صلی&zwnj;الله&zwnj;علیه&zwnj;وآله، الگویی برای امروز ما ترسیم می&zwnj;شود. هدف کاربردی این دوره، ایجاد بصیرت تاریخی، استقامت ایمانی و شجاعت اجتماعی است؛ به&zwnj;گونه&zwnj;ای که مخاطب بتواند در میدان&zwnj;های مختلف زندگی، چه فرهنگی و چه اجتماعی، نقش مؤمنِ مقاوم و عمل&zwnj;گرا را ایفا کند.
<h2 style="text-align: justify;" data-start="2556" data-end="2573">مخاطبان دوره</h2>
پژوهشگران و دانشجویان علاقه&zwnj;مند به&nbsp;تفسیر موضوعی قرآن فعالان فرهنگی و اجتماعی که به دنبال نقشه راه قرآنی برای عمل هستند علاقه&zwnj;مندان به مباحث جهاد، مقاومت و نصرت الهی مربیان و معلمان علوم اسلامی که نیاز به محتوای دقیق برای تدریس دارند طلاب و فضلای حوزه که می&zwnj;خواهند نگاه کاربردی به قرآن داشته باشند عموم مؤمنانی که از فاصله میان شعار و عمل دینی رنج می&zwnj;برند علاقه&zwnj;مندان به شناخت تاریخ انبیا و پیوستگی ادیان الهی کسانی که در جستجوی امید به پیروزی نهایی دین حق هستند
<h2 style="text-align: justify;" data-start="3098" data-end="3126">دستاوردهای یادگیری دوره</h2>
شرکت&zwnj;کنندگان پس از گذراندن این دوره، به درک تازه&zwnj;ای از قرآن دست می&zwnj;یابند. آن&zwnj;ها می&zwnj;آموزند که قرآن نه&zwnj;تنها کتابی برای قرائت، بلکه برنامه&zwnj;ای برای عمل و زندگی است. فراگیران درمی&zwnj;یابند که بزرگ&zwnj;ترین خطر برای جامعه ایمانی، فاصله میان شعار و عمل است و تنها با صداقت عملی می&zwnj;توان محبوب خدا شد. آنان با مفهوم صفوف منظم و بنیان مرصوص آشنا می&zwnj;شوند و درمی&zwnj;یابند که انسجام و انضباط، کلید پیروزی در همه میدان&zwnj;هاست. همچنین، مخاطبان یاد می&zwnj;گیرند که چگونه با شناخت موانع جهاد از قبیل وابستگی به دنیا، خانواده یا رفاه، راه خود را به سوی بندگی هموار کنند. در پایان، فراگیران به باور راسخی می&zwnj;رسند که وعده الهی درباره غلبه دین حق بر همه مکاتب، وعده&zwnj;ای حتمی است و این باور، امید و استقامت آنان را در میدان&zwnj;های امروز تقویت خواهد کرد.
<h2 style="text-align: justify;" data-start="3859" data-end="3882">چه چیزی می&zwnj;آموزید؟</h2>
راز آغاز سوره با&nbsp;تسبیح موجودات خطر دوگانگی میان قول و عمل مفهوم کَبُرَ مَقتًا عندالله و شدت خشم الهی نشانه&zwnj;های محبت خدا به مجاهدان معنا و پیام بنیان مرصوص در جامعه اسلامی حقیقت اذیت پیامبران و پیامدهای آن تفاوت ضلالت ابتدایی و جزایی پیوستگی تاریخی میان موسی، عیسی و پیامبر خاتم بشارت حضرت عیسی به آمدن احمد مفهوم افترای دینی و ظالم&zwnj;ترین انسان&zwnj;ها وعده الهی درباره نور خدا و شکست باطل تحقق نهایی &laquo;لیُظهِره علی الدین کلّه&raquo; در تاریخ
<h2 style="text-align: justify;" data-start="4410" data-end="4429">وجه تمایز دوره</h2>
دوره &laquo;معرکه (سیاحتی در ساحت سوره صف)&raquo; با تدریس حجت&zwnj;الاسلام امینی&zwnj;خواه از چند جهت ممتاز است. نخست، رویکرد این دوره، کاملاً کاربردی و عملیاتی است؛ بدین معنا که آیات نه به&zwnj;صورت صرفاً لغوی یا تفسیری کلاسیک، بلکه با پیوند مستقیم به مسائل فردی و اجتماعی امروز شرح داده می&zwnj;شوند. دوم، استفاده از منابع معتبر تفسیری همچون المیزان و تفسیر آیت&zwnj;الله جوادی آملی، همراه با تحلیل&zwnj;های نو و بدیع از رهبر معظم انقلاب در مورد سوره صف، غنای علمی این دوره را دوچندان کرده است.
سبک تدریس استاد، ترکیبی است از بیان ساده و روان با عمق علمی و دقت تفسیری. او با ذکر نمونه&zwnj;های تاریخی و اجتماعی، مخاطب را از فضای صرفاً تئوریک بیرون می&zwnj;آورد و او را در متن زندگی واقعی قرار می&zwnj;دهد. تعامل با مخاطب نیز بخش مهمی از این دوره است؛ به&zwnj;گونه&zwnj;ای که فراگیر احساس می&zwnj;کند خود در متن سوره و خطاب&zwnj;های الهی حاضر است. ساختار جلسات، منظم و پیوسته است: از مقدمه&zwnj;ای امیدبخش، تا ورود به آیات یک به یک، و از بررسی مفاهیم بنیادین تا جمع&zwnj;بندی در افق تاریخی ظهور و غلبه دین حق.
این ویژگی&zwnj;ها، دوره را از سایر دوره&zwnj;های تفسیری متمایز می&zwnj;سازد و آن را به یک سفر سیاحتی در ساحت سوره صف تبدیل می&zwnj;کند؛ سفری که نه&zwnj;تنها عقل و اندیشه، بلکه جان و دل مخاطب را نیز با خود همراه می&zwnj;سازد.

آیا تا به حال اندیشیده‌اید که یک سوره از قرآن می‌تواند همچون نقشه‌ای جامع برای زندگی فردی، اجتماعی و جهادی انسان عمل کند؟ سوره مبارکه صف، سوره‌ای است که با آوای پرطنین تسبیح موجودات آغاز می‌شود و با بشارت به غلبه دین حق بر همه ادیان و مکاتب به پایان می‌رسد. دوره «معرکه (سیاحتی در ساحت سوره صف)» با تدریس عالم گرانقدر، حجت‌الاسلام امینی‌خواه، تلاشی است برای کشف این نقشه راه الهی. این دوره با بیانی شیوا و عمیق، گام به گام آیات سوره صف را بررسی می‌کند و پیوند آن‌ها را با مسائل بنیادین زندگی امروز ما آشکار می‌سازد.

در این دوره، شرکت‌کنندگان درمی‌یابند که سوره صف تنها یک متن تاریخی نیست، بلکه کتابی زنده برای امروز ماست؛ کتابی که به ما نشان می‌دهد چگونه باید از شعارهای توخالی فاصله گرفت و به میدان عمل پا گذاشت. از قول و عمل مؤمن تا بنیان مرصوص، از تجارت با خدا تا اذیت پیامبران، و از محبت الهی به مجاهدان تا نور خدا که خاموش‌شدنی نیست، همه و همه در این سوره موج می‌زند. استاد در این دوره، با ترکیبی از نگاه تفسیری، اجتماعی و تربیتی، سوره صف را به‌گونه‌ای می‌گشاید که هر شنونده، خود را در متن ماجراها و پیام‌های آن حاضر می‌بیند.

اهداف کاربردی

هدف اصلی دوره «معرکه (سیاحتی در ساحت سوره صف)»، فراهم ساختن بستری برای درک عمیق‌تر از جهاد قرآنی و بازشناسی نسبت آن با زندگی امروز است. این دوره می‌کوشد نیازهایی را برطرف کند که بسیاری از مؤمنان در مسیر دینداری و کنش اجتماعی با آن دست به گریبان‌اند. نیاز به شناخت مرز میان ادعا و عمل، نیاز به آگاهی از موانع جهاد و بندگی، نیاز به درک مفهوم فسق و ضلالت جزایی، نیاز به فهم محبت الهی به کسانی که در صف جهاد ایستاده‌اند، و نیاز به درک این حقیقت که نور خدا هرگز خاموش نمی‌شود، از جمله مهم‌ترین خلأهایی است که این دوره پر می‌کند.

در دنیای امروز، بسیاری با چالش بی‌عملی، دنیاگرایی، یا اسیر شدن در تعلقات خانوادگی و اقتصادی مواجه‌اند و همین مسائل، آنان را از حضور در میدان‌های تکلیف بازمی‌دارد. این دوره با بررسی موشکافانه آیات، نشان می‌دهد که چگونه می‌توان این موانع را شناخت و از آن‌ها عبور کرد. همچنین با ارائه نمونه‌های تاریخی از قوم موسی، قوم عیسی و حواریون، و نیز اشاره به سرنوشت امت پیامبر خاتم صلی‌الله‌علیه‌وآله، الگویی برای امروز ما ترسیم می‌شود. هدف کاربردی این دوره، ایجاد بصیرت تاریخی، استقامت ایمانی و شجاعت اجتماعی است؛ به‌گونه‌ای که مخاطب بتواند در میدان‌های مختلف زندگی، چه فرهنگی و چه اجتماعی، نقش مؤمنِ مقاوم و عمل‌گرا را ایفا کند.

مخاطبان دوره

پژوهشگران و دانشجویان علاقه‌مند به تفسیر موضوعی قرآن
فعالان فرهنگی و اجتماعی که به دنبال نقشه راه قرآنی برای عمل هستند
علاقه‌مندان به مباحث جهاد، مقاومت و نصرت الهی
مربیان و معلمان علوم اسلامی که نیاز به محتوای دقیق برای تدریس دارند
طلاب و فضلای حوزه که می‌خواهند نگاه کاربردی به قرآن داشته باشند
عموم مؤمنانی که از فاصله میان شعار و عمل دینی رنج می‌برند
علاقه‌مندان به شناخت تاریخ انبیا و پیوستگی ادیان الهی
کسانی که در جستجوی امید به پیروزی نهایی دین حق هستند

دستاوردهای یادگیری دوره

شرکت‌کنندگان پس از گذراندن این دوره، به درک تازه‌ای از قرآن دست می‌یابند. آن‌ها می‌آموزند که قرآن نه‌تنها کتابی برای قرائت، بلکه برنامه‌ای برای عمل و زندگی است. فراگیران درمی‌یابند که بزرگ‌ترین خطر برای جامعه ایمانی، فاصله میان شعار و عمل است و تنها با صداقت عملی می‌توان محبوب خدا شد. آنان با مفهوم صفوف منظم و بنیان مرصوص آشنا می‌شوند و درمی‌یابند که انسجام و انضباط، کلید پیروزی در همه میدان‌هاست. همچنین، مخاطبان یاد می‌گیرند که چگونه با شناخت موانع جهاد از قبیل وابستگی به دنیا، خانواده یا رفاه، راه خود را به سوی بندگی هموار کنند. در پایان، فراگیران به باور راسخی می‌رسند که وعده الهی درباره غلبه دین حق بر همه مکاتب، وعده‌ای حتمی است و این باور، امید و استقامت آنان را در میدان‌های امروز تقویت خواهد کرد.

چه چیزی می‌آموزید؟

راز آغاز سوره با تسبیح موجودات
خطر دوگانگی میان قول و عمل
مفهوم کَبُرَ مَقتًا عندالله و شدت خشم الهی
نشانه‌های محبت خدا به مجاهدان
معنا و پیام بنیان مرصوص در جامعه اسلامی
حقیقت اذیت پیامبران و پیامدهای آن
تفاوت ضلالت ابتدایی و جزایی
پیوستگی تاریخی میان موسی، عیسی و پیامبر خاتم
بشارت حضرت عیسی به آمدن احمد
مفهوم افترای دینی و ظالم‌ترین انسان‌ها
وعده الهی درباره نور خدا و شکست باطل
تحقق نهایی «لیُظهِره علی الدین کلّه» در تاریخ

وجه تمایز دوره

دوره «معرکه (سیاحتی در ساحت سوره صف)» با تدریس حجت‌الاسلام امینی‌خواه از چند جهت ممتاز است. نخست، رویکرد این دوره، کاملاً کاربردی و عملیاتی است؛ بدین معنا که آیات نه به‌صورت صرفاً لغوی یا تفسیری کلاسیک، بلکه با پیوند مستقیم به مسائل فردی و اجتماعی امروز شرح داده می‌شوند. دوم، استفاده از منابع معتبر تفسیری همچون المیزان و تفسیر آیت‌الله جوادی آملی، همراه با تحلیل‌های نو و بدیع از رهبر معظم انقلاب در مورد سوره صف، غنای علمی این دوره را دوچندان کرده است.

سبک تدریس استاد، ترکیبی است از بیان ساده و روان با عمق علمی و دقت تفسیری. او با ذکر نمونه‌های تاریخی و اجتماعی، مخاطب را از فضای صرفاً تئوریک بیرون می‌آورد و او را در متن زندگی واقعی قرار می‌دهد. تعامل با مخاطب نیز بخش مهمی از این دوره است؛ به‌گونه‌ای که فراگیر احساس می‌کند خود در متن سوره و خطاب‌های الهی حاضر است. ساختار جلسات، منظم و پیوسته است: از مقدمه‌ای امیدبخش، تا ورود به آیات یک به یک، و از بررسی مفاهیم بنیادین تا جمع‌بندی در افق تاریخی ظهور و غلبه دین حق.

این ویژگی‌ها، دوره را از سایر دوره‌های تفسیری متمایز می‌سازد و آن را به یک سفر سیاحتی در ساحت سوره صف تبدیل می‌کند؛ سفری که نه‌تنها عقل و اندیشه، بلکه جان و دل مخاطب را نیز با خود همراه می‌سازد.

حجت الاسلام مصطفی امینی خواه
استاد حوزه و دانشگاه