ورثة الانبیاء

اگر در جستجوی درکی عمیق از پیوند میان فقه، حکومت و عدالت الهی هستید، دوره‌ی «ورثة الانبیاء» با بیانات حضرت امام خمینی (ره) مسیری نو برای فهم بنیادین‌ترین مفاهیم اندیشه سیاسی اسلام پیش روی شما می‌گذارد. این مجموعه نه صرفاً شرحی بر مبانی نظری ولایت فقیه است، بلکه سفری است از دل تاریخ اسلام تا عمق نظام‌سازی دینی در عصر معاصر. امام در این درس‌ها نشان می‌دهند که اسلام تنها مجموعه‌ای از عبادات فردی نیست، بلکه نظامی جامع برای اداره‌ی جامعه، سیاست، اقتصاد و عدالت است. او از لابه‌لای آیات، روایات و تجربه‌ی تاریخ، ساختار حکومت الهی را به‌گونه‌ای تبیین می‌کند که عقل، نقل و نیازهای اجتماعی در یک منظومه واحد جمع می‌شوند.

در این دوره، مخاطب به تدریج درمی‌یابد که چگونه مفاهیمی چون ولایت، خلافت، قضاوت، بیت‌المال و عدالت اجتماعی در نظام فکری امام خمینی جایگاهی هماهنگ دارند. «ورثة الانبیاء» دوره‌ای است که در آن، فلسفه‌ی وجودی فقیه عادل، مسئولیت علما در عصر غیبت، و نسبت میان دیانت و سیاست با دقت فقهی و عمق معنوی تحلیل می‌شود. این درس‌ها نه‌تنها به پرسش‌های نظری درباره‌ی حکومت اسلامی پاسخ می‌دهند، بلکه مخاطب را به بازاندیشی در نسبت دین با جامعه‌ی امروز فرامی‌خوانند.

اهداف کاربردی

هدف اصلی این دوره، ایجاد درکی نظام‌مند از مفهوم ولایت فقیه و نقش آن در تحقق حکومت اسلامی است. دوره‌ی «ورثة الانبیاء» نیاز بنیادین جامعه‌ی اسلامی را برای فهم نسبت میان فقه، قانون، عدالت و قدرت اجرایی برطرف می‌سازد. در این مسیر، فراگیر می‌آموزد که چگونه شریعت الهی تنها با وجود قوه‌ی مجریه‌ای مشروع و عادل به فعلیت می‌رسد و چرا جدایی دین از سیاست، به‌معنای تعطیلی احکام الهی است. این دوره همچنین پاسخگوی نیاز روحانیون، پژوهشگران فقه سیاسی و علاقه‌مندان اندیشه اسلامی به شناخت علمی، مستند و دقیق از نظریه‌ی ولایت فقیه است.
شرکت‌کننده پس از پایان دوره، می‌تواند ساختار حکومت اسلامی، وظایف فقیه، شیوه‌ی اداره‌ی بیت‌المال، مفهوم عدالت در قضاوت و اصول اداره‌ی جامعه بر مبنای شریعت را در قالبی تحلیلی درک کند. همچنین خواهد دانست که فلسفه‌ی ولایت فقیه صرفاً جایگزین سیاسی برای خلافت نیست، بلکه امتداد منطقی رسالت پیامبران در عصر غیبت است.

مخاطبان دوره

طلاب و دانش‌پژوهان علوم دینی علاقه‌مند به مباحث فقه حکومتی
پژوهشگران و اساتید حوزه‌ی اندیشه‌ی سیاسی اسلام
دانشجویان رشته‌های حقوق، الهیات و فلسفه‌ی اسلامی
مدیران فرهنگی و دینی آشنا با دغدغه‌ی اجرای شریعت در جامعه
مبلغان دینی که در پی تبیین رابطه‌ی دین و سیاست برای عموم‌اند
علاقه‌مندان به مطالعه‌ی تطبیقی میان امامت، خلافت و ولایت فقیه
محققانی که به دنبال شناخت مبانی فکری انقلاب اسلامی هستند

دستاوردهای یادگیری دوره

فراگیر پس از گذراندن دوره‌ی «ورثة الانبیاء»، به تصویری جامع از نظام فکری امام خمینی (ره) درباره‌ی حکومت اسلامی دست می‌یابد. او درمی‌یابد که ولایت فقیه نه تنها استمرار امامت است، بلکه تضمین‌کننده‌ی عدالت اجتماعی، استقلال سیاسی و اجرای احکام الهی در زندگی جمعی مسلمانان است. همچنین می‌آموزد که احکام اقتصادی، قضایی و سیاسی اسلام بدون وجود حکومت مشروع عملاً معطل می‌مانند و فقیه عادل به‌عنوان خلیفه‌ی پیامبر، وظیفه‌ی اجرای این احکام را دارد. فراگیر قادر خواهد بود میان مفاهیم «ولایت مطلقه»، «عدالت حاکم»، «قانون الهی» و «حفظ مصالح امت» تمایز قائل شود و نقش علما را در هدایت جامعه و پاسداری از دین تحلیل نماید.

چه چیزی می‌آموزید؟

شناخت ریشه‌های تاریخی و فقهی ولایت فقیه در متون اسلامی
تبیین پیوند میان احکام الهی و ساختار حکومت اسلامی
تحلیل دقیق روایات کلیدی مانند «اللهم ارحم خلفائی» و «العلماء ورثة الانبیاء»
درک فلسفه‌ی وجودی فقیه عادل در اجرای احکام اجتماعی و سیاسی
بررسی نظام مالی اسلام شامل خمس، زکات، خراج و نقش آن در اداره‌ی حکومت
تحلیل رابطه‌ی عدالت اجتماعی و قضاوت اسلامی در اندیشه‌ی امام خمینی
شناخت وظایف علما در تبلیغ، تفقه و تشکیل حکومت اسلامی
تبیین جایگاه فقه حکومتی در ساخت تمدن اسلامی معاصر

وجه تمایز دوره

دوره‌ی «ورثة الانبیاء» در میان دیگر مباحث فقه سیاسی، جایگاهی ممتاز دارد زیرا به‌جای پرداختن سطحی به مفهوم ولایت، با روشی تحلیلی و مستند، از درون متون روایی و استدلال‌های اجتهادی امام خمینی (ره) به تبیین بنیان‌های حکومت اسلامی می‌پردازد. این دوره بر پایه‌ی درس‌های خارج فقه حضرت امام شکل گرفته است؛ بنابراین هر جلسه هم‌زمان حاوی دقت فقهی، عمق تفسیری و نگرش حکومتی است. رویکرد آموزشی آن به‌گونه‌ای است که هر بحث با تلاوت روایت یا تحلیل سند آغاز شده، سپس با تبیین عقلانی و فقهی به نتیجه‌ای اجرایی درباره‌ی نظام اسلامی منتهی می‌شود.

تمایز دیگر دوره در انسجام میان نظریه و عمل است. در این مجموعه، مباحث انتزاعی به مفاهیم ملموس حکومتی پیوند خورده‌اند؛ برای نمونه، خمس و زکات به‌عنوان ابزار مالی دولت اسلامی، عدالت حاکم به‌مثابه ضامن اجرای قانون، و ولایت فقیه به‌عنوان قوه‌ی مجریه‌ی شریعت تبیین می‌گردد. همچنین، امام با نگاهی انتقادی به غرب‌زدگی فکری و نظام‌های استعماری، نشان می‌دهند که استقلال سیاسی بدون استقلال فقهی ممکن نیست.

در بخش‌های میانی، ساختار درس‌ها بر محور روایات و تحلیل‌های استنباطی استوار است. برای مثال، روایت «مشهوره ابی خدیجه» مبنای تعیین قاضی و حاکم در جامعه اسلامی معرفی می‌شود و از دل آن، جایگاه فقیه به‌عنوان نماینده‌ی مشروع امام معصوم استنباط می‌گردد. روایت «العلماء ورثة الأنبیاء» نیز به‌عنوان اساس انتقال ولایت از پیامبر به علما تحلیل می‌شود و نشان می‌دهد که علم و حکومت دو رکن جدانشدنی از رسالت انبیا هستند.

از نظر سبک تدریس، امام خمینی (ره) در این دوره از روش استدلالی ـ تعلیمی بهره می‌برند: ابتدا روایت یا مسئله‌ی فقهی را با دقت سندی بررسی می‌کنند، سپس با قیاس‌های عقلانی و تاریخی آن را به ساختار اجتماعی پیوند می‌زنند. نتیجه، درسی است که هم عمق علمی دارد و هم قابلیت کاربرد در واقعیت سیاسی و اجتماعی.

از حیث منابع، این دوره منحصراً بر متون اسلامی استوار است؛ هیچ اصطلاح یا نظریه‌ی برگرفته از فلسفه‌ی غرب در آن دخالت ندارد. همین امر موجب می‌شود تا «ورثة الانبیاء» دوره‌ای خالص در فقه اسلامی ناب باشد که بر پایه‌ی قرآن، سنت، عقل و اجماع بنا شده است.

از نظر تعامل با مخاطب، درس‌ها با لحنی پدرانه و تربیتی بیان می‌شود؛ امام نه‌تنها معلم فقه بلکه مربی روح و اندیشه است. ایشان طلاب را به تفکر، پژوهش و تبلیغ فعالانه دعوت می‌کنند و مسئولیت اجتماعی علما را یادآور می‌شوند. ساختار سلسله جلسات نیز تدریجی و منطقی است: از تعریف حکومت اسلامی و نقد نظام‌های بیگانه آغاز می‌شود، به تبیین مبانی فقهی ولایت می‌رسد، سپس در جلسات پایانی به جمع‌بندی ادله‌ی نقلی و عقلی و تبیین ولایت مطلقه فقیه ختم می‌شود.

به‌این‌ترتیب، دوره‌ی ورثة الانبیاء نه‌تنها مقدمه‌ای برای فهم نظریه‌ی ولایت فقیه است، بلکه راهنمایی است برای هر طلبه و پژوهشگری که می‌خواهد درک کند چگونه علم، عدالت و ولایت در منظومه‌ی اسلام به وحدت می‌رسند. این دوره، پلی است میان فقه و جامعه، میان علم و عمل، و میان رسالت پیامبر و مسئولیت فقیه در زمانه‌ی ما.